بعد از آیت الله بروجردی نیز فقهای اسلام همچنان به بحث و بررسی درباره ولایت فقیه و حکومت اسلامی ادامه داده و هرکدام از آنان اثری در این زمینه از خود به یادگار گذاشته اند که به لحاظ پرهیز از اطاله کلام بجز دو نمونه، از نقل بقیه آنها صرف نظر شد.
حضرات آیات عظام گلپایگانی، مرحوم شیخ عبدالکریم زنجانی و مرحوم سید عبدالله شیرازی از جمله فقهای معاصر هستند که در این زمینه سخن گفته و مطلب نوشته و ولایت فقیه را ثابت کرده اند.از آیت الله العظمی گلپایگانی در این باره کتاب الهدایة الی من له الولایة با تقریر آیت الله صابری منتشر شده، و مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم زنجانی نیز مطالب مفصلی راجع به فقه سیاسی و حکومتی اسلام را در کتاب ارزشمند الفقه الارقی فی شرح العروة الوثقی جزء اول مرقوم داشته است که تقریبا اکثر محتوای آن کتاب را دربرمی گیرد. مرحوم آیت الله شیرازی آن را ضمن کتاب القضاء، ج 29/1 - 58، چاپ نجف مورد بحث قرار داده است.
11 - حضرت آیت الله العظمی امام خمینی - مدظله العالی - : حضرت امام خمینی یکی از بزرگترین فقهای تاریخ اسلام و دارای آثار و تألیفات متعدد و بسیار عمیقی در زمینه های فقه، اصول فقه، حکمت، عرفان، اخلاق و حدیث هستند. ایشان نخستین فقیه و مجتهد از سلسله فقهای عظام شیعه در طول عصر غیبت امام زمان (عج) هستند که توانسته اند زمینه و امکانات عمل به دستورات اسلام و اجرای مقررات و قوانین فقه اسلام را آماده نمایند. طلوع خورشید امام خمینی در تاریخ فقاهت و مرجعیت شیعه بزرگترین نعمتی است که نصیب اهل حق و پیروان طریقه مقدس آل محمد(ع) گردیده است.
از فقهای معاصر، مرحوم آیت الله نائینی با استمداد از مفاهیم فقهی، اندیشه تغییر و تعویض نظام حکومتی را مطرح کرد، لکن نه به گونه شایسته و کامل، بلکه از باب لزوم دفع افسد به فاسد، تغییر نظام سلطنت مطلقه و استبدادی به سلطنت مشروطه با اعمال قوانین اسلام از طریق مجلس شورا را مطرح نمود.
اما امام خمینی برای نخستین بار لزوم سرنگونی نظام سلطنتی را در هر شکل و قواره ای که باشد، و جایگزینی آن به "نظام حکومت اسلامی" را مطرح فرمودند؛ و این موضوع عظیم ترین حادثه و تحول در تاریخ فقه حکومتی اسلام است.
سخنان امام خمینی در زمینه ولایت فقیه، حکومت اسلامی و اسلوب آن، یک مورد و دو مورد نیست که بتوان نقل کرد. اعظم محتوای کتاب ماندگار صحیفه نور (که تاکنون هجده جلد آن به چاپ رسیده) همین مطالب مربوط به فقه سیاسی و حکومتی اسلام و کیفیت اداره جامعه در نظام اسلامی است. امام بزرگوار امت علاوه بر مجموع این بیانیه ها و خطابه ها، مسأله ولایت فقیه و حکومت اسلامی را به شیوه حوزوی و رایج آن هم در کتاب ارزشمند خود به نام کتاب البیع کتاب البیع، ج /2 459 - 520، قم، مؤسسه اسماعیلیان. و نیز در
.jpg)
