آیت‌الله منتظری

در فقه و اصول فقه دارد که "خزائن الاحکام" نام دارد و به طور خلاصه "خزائن" نیز می‎گویند. خزائن یکی از گنجینه های میراث فقهی آل محمد(ص) و بسیار غنی است.

او در کتاب ارزشمند خود بحث مستقل و گسترده و عمیقی تحت عنوان "خزینة فی القوائد المتعلقة بالحکام و الولایات" دارد که ضمن آن ضرورت تأسیس حکومت اسلام و ولایت فقها در عصر غیبت را ثابت کرده است. ولایت پیامبر و ائمه را ثابت کرده و سپس در صورت فقدان و یا غیبت آنان ولایت فقها را، آنگاه حدود ولایت فقها را بیان نموده و در پایان بحثی کرده است راجع به "ولایت عدول مؤمنین" که در صورت نبودن فقیه آنان باید امور ضروریه مسلمین را تدبیر و اداره کنند و از هرج و مرج جلوگیری نمایند. و...خزائن، جزء پایانی کتاب، ص 1 الی آخرین برگ کتاب.

6 - شیخ مرتضی انصاری: فقیه مؤسس و علامه کم نظیر مرحوم شیخ انصاری (رضوان الله علیه) نیز از جمله فقهایی است که موجب تکامل و تعمیق بسیاری از مسائل و فروعات فقه حکومتی اسلام گردیده است. محورهای عمده فقه حکومتی که مورد بحث اجتهادی مرحوم شیخ قرار گرفته اند به قرار ذیل است:

1 - بحث گسترده، عمیق و انتقادی و اجتماعی درباره ولایت فقیه و اختیارات او در زمان غیبت امام (ع).مکاسب / 153_157، چاپ سنگی، به خط طاهر خوشنویس.

2 - بحث گسترده و عمیق در رابطه با جواز و عدم جواز قبول حکومت و ولایت از طرف جائر، و تبیین جزئیات این مسأله.همان مدرک 55/_59.

3 - بحث فقهی درباره حکم اراضی و مسائل خراج و مقاسمه.همان مدرک 75/_78.

4 - بحث فقهی جالب درباره جواز و عدم جواز اخذ جوایز سلطان جائر و کیفیت معامله و مراوده با او و دستگاهش.همان مدرک / 67_75.

5 - بحث فقهی و استدلالی جامع و جالب درباره "تقیه" و کیفیت زندگی اهل ایمان در شرایط خفقان و زیر سلطه حکام جائر. شیخ به این موضوع یک رساله مستقل را اختصاص داده، و در این بحث گوی سبقت را از همه فقها ربوده است.مکاسب 320/ به بعد (رسالة فی التقیة). شیخ انصاری مباحثی هم درباره فقه مالی (خمس، انفال و زکات) دارد که بسیار جالب است و به ضمیمه کتاب قطور او به اسم "کتاب الطهارة" چاپ شده است. در معرفی جایگاه شیخ انصاری در تاریخ فقه حکومتی اسلام به همین مقدار اکتفا کرده