آیت‌الله منتظری

2 - عقود: و آن معاملاتی است که در عقد و اجرای صیغه به دو نفر و دو طرف احتیاج داشته باشد.

3 - ایقاعات: و آن معاملاتی است که از نظر اجرای صیغه عقد به یک طرف نیاز داشته باشد. ایقاع و عقود را در مجموع معاملات می‎نامند.

4 - سیاسات: این قسمت را احکام نیز می‎نامند. به معنای اخص کلمه، سیاسات آن قسمت از احکام فقهی است که غالبا نه به صیغه عقد نیاز دارد و نه به قصد قربت. و..."ذکری الشیعة فی احکام الشریعة / 6، محمد بن مکی شهید اول، افست چاپ سنگی قدیم، قم، مکتبة البصیرتی.

این تقسیم بندی را تحول جالبی در تاریخ فقه اسلامی از نظر سیاسی می‎توان به شمار آورد.

4 - فاضل مقداد: نام اصلی این فقیه بزرگ "مقداد بن عبدالله سیوری" است که به فاضل مقداد و فاضل سیوری شهرت یافته است. فاضل مقداد در سال 726 هجری درگذشت، او از شاگردان مهم و برجسته شهید اول بود و آثار و تألیفات زیادی در فقه و حدیث و علوم دیگر از خود به یادگار گذاشت.

فاضل مقداد مانند استاد شهید خود نسبت به مسائل اجتماعی حساس بود و سرنوشت مسلمین را جدی می‎گرفت، از این رو در تاریخ فقه حکومتی اسلام جایگاه شایسته و بلندی دارد. او تفکیک دیانت مقدس اسلام از سیاست را محال و غیرممکن می‎دانست، چون معتقد بود این دو با همدیگر همزاد و همراه هستند. جملات زیر بخشی از عقاید و فتاوای سیاسی این فقیه بزرگوار است:

ما در همین جا بررسی فقه حکومتی در عصر فقهای قدیم را به پایان می‎بریم و به آرای دیگر این فقیه و بسیاری دیگر از فقهای نامدار آن دوره، مانند: ابن فهد حلی، سید بن طاووس، خواجه نصیرالدین طوسی، ابن نما حلی، محقق حلی و غیره نمی پردازیم، که این همه جای مناسب و مجال فراختر می‎طلبد.