آیت‌الله منتظری

شهید در آن زمان تحت نظر و مراقبت حکومت جائر حاکم بر دمشق بوده و نتوانست درخواست خالصانه را اجابت فرماید، لکن در عوض متن کتاب فتوایی و ارزشمند اللمعة الدمشقیة را نوشته و از طریق "شیخ محمد آوی" وزیر "علی بن مؤید" آن را به عنوان دستورالعمل شرعی برای مردم مسلمان خراسان فرستاد، که اندکی بعد از آن به شهادت رسید.همان مدرک / 101.

شهید اول با خون مقدس خود امتزاج وظیفه مرجعیت و فقاهت با رهبری و سیاست را رقم زد، و در تاریخ فقه اسلام عملا نقطه اوج و عطفی را به وجود آورد. شهید اول علی رغم زندگی در جو تقیه و پنهانکاری تحمیلی، از مکتوب کردن مسائل فقه حکومتی اسلام دست برنداشت. لمعه دمشقیه او با تمام فشردگی و اجمال نمونه ای از این نوع فقاهت است.

شهید اول در لمعه دمشقیه به جواز اقامه حدود و قضا و حکومت در بین مردم در عصر غیبت توسط فقهای واجد شرایط افتاء، فتوا داده است و بر مردم نیز واجب نموده که در صورت تحقق چنین وضعیتی فقها را مرجع خود قرار بدهند و نه حکام جور را.همان مدرک، ج ‏417/2.

شهید در تکمیل همین فتوا در کتاب القوائد و الفوائد نیز ضابطه و ملاکی برای تعیین حدود ولایت و اختیارات فقیه حاکم بیان فرموده است،القواعد و الفوائد، ج /1 405، چاپ جدید. که در مجموع و با توجه به مشی سیاسی عملی او، نشانگر اعتقاد عمیق شهید اول به ولایت فقیه و اجرای قوانین و حدود الهی توسط او در جامعه است.

در هر صورت شهید اول به عنوان یک ستاره پر فروغ و درخشان در تاریخ فقه عمومی و فقه حکومتی و سیاسی اسلام می‎درخشد و نقش مؤثر او در این زمینه قابل توجه است. تا آنجا که می‎دانیم شهید اول نخستین فقیهی است که در تقسیم ابواب و مباحث فقه شیعه اصطلاح "سیاست" را به معنای بخش عظیمی از ابواب و فروعات فقه اسلامی به کار برده است. او همه فقه را به چهار قطب قسمت می‎کند، که یک قطب آن را نیز "سیاسات" نامگذاری کرده است:

1 - عبادات: عبادات فعل و شبه فعلی است که در انجام آن قصد تقرب به خدا شرط باشد، موضوعاتی مانند جهاد و غیره دارای دو حیث و دو غایت هستند. از حیث امتثال امر خدا که دربردارنده ثواب است عبادت محسوب می‎شود، و از این حیث که صرف دفع ضرر است و قصد قربتی لازم ندارد جزء عبادات نیست؛ باقی مسائل فقهی نیز چنین هستند و...