آیت‌الله منتظری

فقهی جالب و اشباع کننده ای را مطرح نموده است.همان مدرک 127/_124.

علامه حلی در کتابهای فقهی دیگر خود مانند قواعدالاحکام و غیره نیز یک دوره کامل فقه امامیه را به بحث و بررسی نشسته و در ضمن آن مباحث اجتماعی، حکومتی و قضایی مانند کتاب قضا و شهادات، حدود و دیات، وقف، صدقات و زکوات و اخماس، ارث و دیگر مسائل لازم برای جامعه اسلامی و حکومت اسلامی را مفصلا مورد بحث قرار داده است.کتاب قواعدالاحکام علامه سه چاپ دارد، یکی چاپ سنگی قدیم که جدیدا نیز افست و منتشر گردیده است (قم - منشورات الرضی). و دیگری چاپ مهذب و جدید که با حواشی فرزندش فخرالمحققین به نام ایضاح الفواید در 3 جلد چاپ شده است. متن کامل آن نیز در اول جلد دوم جامع المقاصد یکجا چاپ شده است. در مجموع علامه حلی را می‎توان از فقهای مؤثر در سرنوشت اجتماعی و سیاسی مسلمین و از عوامل رشد و گسترش فقه حکومتی شیعه به حساب آورد.

3 - شهید اول: فقیه شهید و سعید اسلام "محمد بن جمال الدین مکی" معروف به "شهید اول" در سال 734 متولد و در سال 786 هجری به فوز عظیم شهادت نائل آمد. شهید اول با عصر انحطاط و زوال گرایی دستگاه بنی عباس و پیدایش حکومت های محلی شیعی مانند "سربداران خراسان" و غیره هم عصر بوده، و او تنها مرجع و مجتهد بزرگ عصر خود بود که از همه نقاط دور و نزدیک جهان اسلام، مسلمانان و نیازمندان به محضر پر برکتش می‎شتافتند.

شهید اول دارای شخصیت علمی و فقهی و سیاسی با هم بود؛ در برابر حکومت جائر وقت، هم رهبر فکری مردم بود و هم رهبر سیاسی؛ و با دولتهای نوظهور، علما و انقلابیون شیعه در سراسر جهان روابط پنهان و آشکار داشت. از این رو شهید را در مقام بررسی تاریخ فقه حکومتی و سیاسی اسلام باید از جمله الگوهای کم نظیر به شمار آورد.

حکومت نوظهور و انقلابی "سربداران خراسان" به سرکردگی "علی بن مؤید سربداری" طی یک نامه بسیار جالب و احترام آمیز که نشانگر پذیرفتن ولایت و امامت شهید اول برای خودشان است، از او دعوت کردند که از دمشق به خراسان عزیمت فرموده و زعامت و مقتدایی مردم آن سامان را بر عهده بگیرد.

در آن نامه که با امضای "علی بن مؤید" ارسال شده، از جمله چنین آمده است: