آیت‌الله منتظری

راوندی دیگر مباحث و فروعات فقه حکومتی مانند جهاد، سبق و رمایه، قضا و حدود و غیره را نیز بسیار خوب و گسترده بحث کرده است.

2 - علامه حلی: نام او "حسن بن یوسف بن علی المطهر" و مشهور به "علامه حلی" می‎باشد و در سال 762 هجری از دنیا رفته است. او نخستین کس از فقهای شیعه است که به لقب "آیت الله" ملقب شده است.علامه از فقهای سیاسی وفعال در صحنه های اجتماعی بوده است، و به همین لحاظ جایگاه خاصی در تاریخ فقه حکومتی اسلام دارد.علامه حلی علاوه بر حفظ و انتقال میراث فقهای پیشین در این باب، در تعمیق مباحث و تکثیر فروع فقه حکومتی نیز نقش بسزایی داشته است.

در کتاب ارزشمند او به نام منتهی المطلب، کتاب جهاد و امر به معروف و نهی از منکر از جمله مباحثی است که دارای بیشترین فروع و بیشترین حجم می‎باشد،ر.ک . منتهی المطلب، ج ‏899/2_997، چاپ سنگی. او همه ولایتها و اختیاراتی را که شیخ مفید و دیگر فقهای اقدم برای فقیه قائل بودند قائل است، به جز اقامه نماز جمعه که در اقامه آن احتیاط کرده است.همان مدرک 995/.

علامه از جمله نخستین فقهایی است که درباره مسأله احتکار و تسعیر (نرخ گذاری) مفصل بحث نموده و اقوال پراکنده فقها را در این زمینه گردآوری و مدون ساخته است، هرچند که شخص او در این زمینه فتوای جدیدی نداده است، لکن شیوه بحث و اقوال گردآوری شده در این زمینه را می‎توان در تاریخ تدوین فقه حکومتی مثبت تلقی کرد.همان مدرک 1006/_1008.

علامه حلی در منتهی المطلب راجع به جواز و عدم جواز معامله با سلطان جائر و اخذ جوائز او و دیگر مسائل سیاسی - اقتصادی مبتلا به مردم زمانش نیز مباحث