صفحه ۴۲

قضایی و سیاسی فقهای امامیه اختصاص داد و این عنوان را برای آن فصل از کتاب خود برگزید: "باب من الیه الحکم و اقسام القضاة و المفتین" یعنی "بابی در اینکه چه کسی حق حکومت دارد و درباره اقسام قاضی ها و فتوادهندگان."ر.ک . تهذیب الاحکام، ج ‏217/6.

او درباره اختیارات ولی فقیه در عصر غیبت صاحب الامر(عج) همان فتاوایی را که شیخ مفید به گونه مدون بیان کرده بود اظهار فرموده است. به اضافه اینکه "اقامه نماز جمعه" را نیز که از شؤونات حکومت اسلامی است از وظایف فقیه بر شمرده. چنانکه فرموده است:

"برای فقیهان اهل حق جایز است مردم را برای اقامه نمازهای یومیه و نماز جمعه و نماز عیدین جمع کرده و دو خطبه را نیز بخوانند. و..."النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی 302/، چاپ بیروت، دارالکتاب العربی.

در مبحث "کتاب الجهاد و سیرة الامام" از کتاب نهایه به ویژه آخر آن مطالبی در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر، ولایت فقیه در زعامت امت و اجرای حدود بیان شده و وظایف مکلفین شیعه در این موضوعات به نگارش درآمده است.ر.ک . النهایه / 300 - 303.

شیخ در بخش های دیگر کتاب نهایه به ویژه در دو بخش "قضایا و الاحکام"ر.ک . همان مدرک / 337. و کتاب "المکاسب - باب عمل السلطان و اخذ جوائزهم" بخش مهمی از مسائل و فروعات فقه حکومتی را به گونه فتوا بیان کرده است. او در رابطه با "تولی" و پذیرش مناصب حکومتی در دستگاه حاکمه عدل چنین فرموده است:

"تولی امر و پذیرفتن منصب از جانب سلطان عادل و حاکمی که امر به معروف و نهی از منکر کند و هر چیزی را در موضع و جایگاه ویژه خود قرار بدهد، جایز و حتی تشویق شده است، و چه بسا در برخی موارد واجب نیز بشود، و آن در صورتی است که شخص پذیرنده منصب متمکن از امر به معروف و نهی از منکر و رفتار عادلانه در آن منصب بوده باشد. و اما تولی امور در حکومت جور، پس اگر یقین کند و یا ظن غالب پیدا کند که در صورت پذیرفتن منصب در دستگاه سلطان جور موفق به امر به معروف و نهی از منکر، تقسیم اخماس و صدقات در بین مستحقین و دستگیری و یاری از برادران دینی خود خواهد شد، بدون آنکه قبیحی را مرتکب شده و واجبی را بشکند، ایراد ندارد و مستحب هم هست که آن را بپذیرد، و در غیر این صورت ورود به دستگاه ظلم و جور در هر شکل آن برای انسان جایز نیست و..."النهایه / 356.

ناوبری کتاب