از سوی دیگر کلام آن حضرت بی تردید در ارتباط با مورد خاص و شرایط ویژه ای است؛ زیرا پیش از این گذشت که جهاد همانند دیگر امور متوقف بر تهیه مقدمات و مهمات و نیرو و برنامه ریزی صحیح است و شتابزدگی در آن و تحت تأثیر احساسات آنی قرار گرفتن بسیار مضر است، و امام (ع) در این کلام میخواهند همین معنی را گوشزد فرمایند.
ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه خویش در تفسیر این کلام حضرت مینویسد:
"امام (ع) با این کلام درصدد آن نیست که مردم کوفه را از رفتن به جنگ اهل شام باز دارد؛ زیرا امام (ع) همواره آنان را از سستی وکوتاه آمدن در جنگ با شامیان سرزنش کرده است، بلکه چون تعدادی از یاران امام (ع) درصدد بودند نفاق و فساد تعدادی از افراد فاسد و فاسق کوفه را شناسایی و برملا نمایند و آنان را به قتل برسانند برای جلوگیری از پراکندگی، تشتت و ایجاد اختلاف داخلی بین ارتش خود، آنان را از این کار در آن شرایط باز داشته و فرموده است: بنشینید و بر بلاها صبر کنید."شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 113/13.
در شرح ابن میثم بحرانی نیز درباره این کلام آمده است:
"امام (ع) در این کلام مردم را از دست زدن به جهاد بدون دستور امامی از فرزندان خویش پس از خود برحذر داشته، و این در شرایطی است که کسی از آنان برای تشکیل حکومت قیام ننموده باشد، که در این صورت دست زدن به این گونه تحرکات جایز نیست مگر با اشاره و اجازه امام وقت."شرح نهج البلاغه ابن میثم 210/4.
اما آنچه به نظر میرسد این است که آنچه ایشان (ابن میثم) فرموده خلاف ظاهر کلام آن حضرت است، و آنچه ما پیش از این گفتیم ظهور بیشتری دارد و درست تر به نظر میرسد، سخن ابن ابی الحدید که خوانده شد مؤید همین معناست.
در هر صورت کلام آن حضرت به جهاد دفاعی در زمانهای ما، پس از تهیه شرایط و مقدمات آن مربوط نمی شود و حتی ناظر به جهاد ابتدایی نیز نیست، چنانکه بحث آن به تفصیل پیش از این گذشت.
.jpg)
