علی (ع) را استخراج و گردآوری و با سلیقه بی سابقه ای تدوین نموده و نام نهج البلاغه را برای اثر جدید خود انتخاب نمود، که غنی ترین کتاب در زمینه فقه سیاسی و حکومتی اسلام به شمار میآید؛ اگر در اثر حوادث و پیشامدهای روزگار از نهج البلاغه هیچ چیزی جز عهدنامه مالک اشتر باقی نمی ماند، همان یک نامه میتوانست بهترین مأخذ برای تدوین فقه و حقوق سیاسی اسلام باشد. هرچند که احادیث نهج البلاغه در این کتاب به گونه ای مرسل و با حذف زنجیره سند نقل گردیده، لکن مآخذ اولیه آن موجود است و غالب این احادیث دارای زنجیره سند و سلسله روات میباشند، از این نظر نیز عیبی نمی توان بر آن گرفت.اسانید و مصادر نهج البلاغه در یک دوره کتاب به اسم مستدرک نهج البلاغه گردآوری شده و میتوان همانند سایر کتب حدیث و روایات آن را مورد استناد و بحث و بررسی فقهی قرار داد، و به همین جهت نهج البلاغه در تدوین مباحث حکومتی اسلام از جایگاه ممتاز و ویژه ای برخوردار است.
هرچند که درباره نهج البلاغه سخنان بسیار گفته شده و شروح زیادی نیز بر آن نگاشته شده است، لکن با این همه هنوز ارزش فقهی و سیاسی نهج البلاغه در حوزه های علمیه اسلامی شناخته نشده است. نهج البلاغه میتواند منبع تدوین گسترده ترین و اصیل ترین فقه حکومتی اسلام باشد، مشروط بر اینکه فقهای ما درباره آن با شیوه معمول فقهی و اصولی به اجتهاد بپردازند؛ این جای تأسف است که فقهای عظام، از بعد فقهی درباره احادیث و محتویات نهج البلاغه، به اندازه "حدیث لاضرر" نیز بحث و بررسی و اجتهاد رسمی انجام نداده اند.
تدوین نهج البلاغه توسط سید رضی را میتوان یکی از درخشانترین مراحل تطور فقه حکومتی در اسلام به شمار آورد، و میتوان امیدوار بود که در صورت اعمال اجتهاد رسمی در نهج البلاغه توسط فقهای شایسته، مشکلات سیاسی و حکومتی جهان اسلام مرتفع گردد.
5 - ابوالصلاح حلبی: ابوالصلاح شاگرد سید مرتضی علم الهدی، و نماینده او در منطقه حلب و شامات بوده، و یکی از برجسته ترین فقهای اقدم شیعه به شمار میآید. بزرگان و استوانه های دین از علمای رجال و فقهای عظام به شایستگی و علو مقام او در فقه و دیگر معارف دینی اعتراف کرده و زبان به مدح او گشوده اند.ر. ک . الکافی فی الفقه / 5 - 15 (مقدمه به قلم آیت الله رضا استادی، چاپ مکتبة الامام امیرالمؤمنین (ع".
تقی الدین ابوالصلاح حلبی که متولد 347 و متوفای 447 هجری است، بعد از شیخ مفید و سید رضی بیشترین نقش و سهم را در تکامل بخشیدن به فقه حکومتی و سیاسی اسلام داشته است. او فقیهی است آگاه، زمان شناس، و دارای بینش سیاسی سالم و بصیرت در فهم و استنباط احکام؛ آرا و فتاوای او در زمینه مسائل سیاسی و حکومتی آن چنان جالب و زنده است که بعد از گذشت هزار سال هنوز
.jpg)
