آیت‌الله منتظری

می‎توان به کتابهای تاریخ مراجعه نمود.خلافت فاطمیان از سال 298 هجری شروع و تا سال 568 هجری ادامه داشت. بنیانگذار این سلسله عبیدالله المهدی بود که مدتی از ترس خلفای عباسی که قصد کشتن او را داشتند در خفا زندگی می‎کرد تا اینکه بالاخره در سال 291 هجری در فسطاط مصر - که شهری در نزدیکی قاهره بود - دعوت خود را آشکار کرد و امامت خود را اعلام نمود. اما وی چون که عمال عباسی را در تعقیب خویش دید به مغرب گریخت و در رمضان 296 هجری قمری فرماندار قیروان که آن زمان پایتخت افریقیه (تونس) بود وی را با خانواده و همراهانش دستگیر نمود و به زندان افکند، خبر گرفتاری او به ابوعبدالله شیعی که پیشوای داعیان اسماعیلی بود رسید. او با یاران خود به نجات وی شتافت و با جنگ و درگیری مهدی را آزاد ساخته و خود و قبیله و یارانش با وی بیعت کردند. عبیدالله مهدی پس از چهل روز به تونس آمد و دولت بنی رستم را برانداخت. آنگاه لشکری به سرکوبی قرامطه فرستاد و ابوسعید پیشوای آنان را کشت و حاکمیت خود را در آن سامان تثبیت نمود. در سال 301 هجری لشکری برای فتح مصر فرستاد و بر اسکندریه و فیوم مسلط گشت، آنگاه به تونس آمد و در جزیرة الخلفاء در کنار دریا، ساختن شهری را آغاز کرد که در سال 305 از آن فراغت یافت و آن را مهدیه نام نهاد و در سال 308 به آنجا هجرت نمود و سلسله فاطمیان را که بعدها به مصر انتقال یافتند در آنجا تأسیس کرد. از مهدیه به سیسیل و ایتالیا لشکر کشید و شهرها و جزایری را در آن نواحی تسخیر کرد و به سال 322 در مهدیه درگذشت. پس از وی شانزده خلیفه یکی پس از دیگری تا سال 568 خلافت سلسله فاطمیه را به عهده داشتند، یکی از خلفای فاطمی بنام المعز در سال 359 هجری در قاهره کنار فسطاط قدیم، شهر المعزیه را بنا کرد و پایتخت خود را از مهدیه به آنجا انتقال داد. در پایان قرن چهارم هجری بخش اعظم مغرب، لیبی، مصر، فلسطین و سوریه و حجاز تحت حکومت فاطمیان اسماعیلی قرار داشت. امامان فاطمی برای توسعه دعوت خود در مقر خلافت در قاهره مرکزی تبلیغاتی به نام "دارالدعاة" تأسیس کردند که از آنجا داعیانی به همه سرزمینهای اسلامی اعزام می‎داشتند. در فاصله قرنهای چهارم و پنجم هجری در مشرق بلاد اسلامی و ایران، سازمانهای مخفی فاطمیان اسماعیلی همه جا وجود داشت. فاطمیان در قاهره دانشگاه و مدرسه بزرگی به نام "الازهر" بنا کردند که عقاید خود را در این دانشگاه تدریس می‎کردند. جهت نامگذاری این سلسله به فاطمیان بدین جهت بود که اینان خود را از فرزندان اسماعیل (برادر بزرگ امام موسی کاظم که پیش از وفات امام صادق (ع) از دنیا رفت) دانسته و نسب خود را از این طریق به فاطمه زهرا(ع) می‎رساندند، اما بسیاری از محققین تاریخ در نسب آنان تشکیک کرده و آنان را از سادات و از بنی فاطمه نمی دانند. حاکمیت آل بویه بر عراق و تشکیل نخستین دولت اسماعیلیه در یمن: کمی پیش از بروز و ظهور دعوت فاطمیان، با آشکار شدن ضعف خلافت عباسیان، شیعیان اعم از شیعه اسماعیلی (که معتقد به امامت اسماعیل فرزند بزرگ امام صادق (ع) بودند) و شیعه امامیه که معتقد به امامت ائمه اثنی عشری (ع) بودند، فعالیتهای سیاسی، مذهبی خود را آغاز کردند، سلسله های شیعه امامیه در چند ناحیه بر روی کار آمدند و با فتح بغداد به دست آل بویه و تعیین خلیفه ضربه ای بزرگ به دربار خلافت وارد آوردند، و اسماعیلیه نیز در سال 268 در یمن دعوت خود را آشکار ساختند و توسط یکی از مبلغان فرقه اسماعیلی به نام حسین بن حوشب که ایرانی الاصل بود، قبایل یمن را گردآوری و قلعه های آن ناحیه را تسخیر کردند و موفق به تأسیس اولین دولت اسماعیلی در یمن شدند. برای اطلاع بیشتر در این زمینه می‎توان به کتابهای: "عبیدالله المهدی" تألیف حسن ابراهیم حسن و طه احمد شرف، چاپ مصر، و "تاریخ جهانگشای جوینی" جلد 3، و کتاب "فدائیان اسماعیلی" نوشته برنارد لویس ترجمه فریدون بدره ای و کتاب "تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم" تألیف دکتر محمد جواد مشکور، و کتابهای رجال نظیر "رجال" مامقانی، "الفهرست" شیخ طوسی، "الفهرست" ابن ندیم و... مراجعه نمود. (مقرر)