آیت‌الله منتظری

و اما آخر صحیحه (که شروع قیام در ماه رجب و یا شعبان و یا بعد از رمضان را مطرح کرده) ظاهرا یک خبر غیبی نسبت به زمان ظهور قائم (عج) و قیام اوست و اینکه ظهور آن حضرت در ماه رجب و یا شعبان یا بعد از رمضان است؛ پس اگر ظهور آن حضرت در رجب یا شعبان باشد مردم پس از قیام وی بعد از ماه رمضان به او می‎پیوندند؛ و اگر قیام وی پس از رمضان باشد، مردم از قبل برای پیوستن به وی خود را آماده می‎نمایند.

البته چنانکه در مرآة العقول آمده مرآة العقول ‏365/4 (چاپ قدیم). این معنی نیز محتمل است که امام صادق (ع) خواسته است توجه مردم را به خود قبل از ایام حج (در ماههای رجب، شعبان و رمضان) برای استفاده از علوم و فضایل خویش آماده نماید؛ چرا که یکی از حکمتهای حج چنانکه از برخی روایتها استفاده می‎گردد ملاقات امام و بهره گیری از انوار روشنی بخش او در ایام حج است. و در اینجا نکته ای است شایان توجه.در قسمت دیگر روایت امام (ع) فرمودند: امام شما کسی است که بنی فاطمه بر امامت او اجتماع داشته باشند. طبیعی است اگر همه بنی فاطمه بر امامت شخصی اجتماع داشته باشند نظر امام معصوم هم که یکی از آنهاست در بین آنها هست، چون ائمه معصومین (ع) از فرزندان فاطمه هستند و از نظر شیعه که در اجماع نظر امام معصوم را شرط می‎داند چنین شخصی مورد تأیید امام معصوم نیز هست و در نتیجه صلاحیت امامت را دارد. مثل قیام زید که مورد تأیید امام صادق (ع) بود. اصولا لزومی ندارد همیشه شخص امام معصوم آشکارا و علنا رهبری جریانی را به عهده داشته باشد، خصوصا در زمان تقیه که تاکتیک مبارزه چنین مسأله ای را اقتضا می‎کند. با وجود افرادی مانند زید که امین و صادق هستند و مردم را به رضای آل محمد دعوت می‎کنند و پس از پیروزی هم حق را به حقدار می‎رسانند، لزومی ندارد که شخص امام معصوم آشکارا رأس قضایا قرار گیرد؛ زیرا اگر امام مستقیما در رأس جریان باشد و حرکت شکست بخورد باعث ناامیدی مردم می‎شود و همه اساس به هم می‎ریزد. حتی حضرت امیرالمؤمنین (ع) در جنگ مسلمانان با ایرانیان در زمان خلافت عمر (نهج البلاغه، خطبه 146) عمر را از شرکت مستقیم در جنگ نهی می‎کند و می‎فرماید: "اگر تو رفتی، می‎گویند این رأس مسلمین است و اگر حساب او را برسیم و او را از بین ببریم خیالمان راحت می‎شود، و اگر آسیبی به تو برسد باعث پریشانی مسلمین می‎گردد. تو در مرکز بمان و فردی جنگجو و کارآزموده را بفرست که این به صلاح اسلام و مسلمین است." امام جعفر صادق (ع) در زمان خود پایگاه شیعه و پناهگاه اهل بیت بود و باید این پایگاه محفوظ می‎ماند و افرادی همانند زید قیام می‎کردند و امام (ع) نیز آنان را مورد تأیید قرار می‎دادند. در اواخر روایت، امام (ع) علائم ظهور حضرت مهدی (عج) را بیان فرموده اند تا ضمن بیان علائم ظهور که یکی از آنها خروج سفیانی است، ادعای کسانی همانند محمد بن عبدالله و مهدی عباسی که مدعی مهدی امت بودن هستند را باطل کنند؛ و یاری نمودن و همکاری مردم با آن حضرت در ماه رجب و شعبان و رمضان شاید اشاره به این نکته که در روایات آمده است باشد که حضرت از مکه قیام می‎کند و تا مدتی به نیرو چندان احتیاجی نیست تا هنگامی که به کوفه می‎رسد و جنگ شدت می‎یابد، که در این مدت مؤمنین باید خود را به رکاب آن حضرت برسانند و احتمالا این سه ماه برای تهیه و آمادگی مردم برای یاری آن حضرت باشد. در مجموع از مطالب یاد شده چنین استفاده می‎شود که این روایت نه تنها قیام در زمان غیبت را نفی نکرده بلکه هوشیاری در مبارزه، توجه به زمینه های قیام و شرایط و خصوصیات و ملاکهای رهبری را مشخص نموده است. (از افاضات معظم له در درس)