آیت‌الله منتظری

باشد! ای مردم، شما را اصلاح نخواهد کرد مگر فرمانده و امیر، نیکوکار باشد یا بدکار! گفتند:

"نیکوکار را می‎دانیم، اما بدکار چگونه ؟" حضرت فرمود:

"مؤمن در آن حکومت به وظایف خود عمل می‎کند و فاجر برای نشان دادن خود مهلت داده می‎شود و خداوند هر چیز را به سرآمدش می‎رساند. چنین امیری راههای شما را امن و بازارهای شما را با رونق و سرپا نگاه می‎دارد، بیت المال را بین شما تقسیم و با دشمنانتان پیکار می‎کند و حق ضعیف را از افراد قوی [یا افراد سرسخت و بدخواه ] می‎گیرد." فی مصنف ابن ابی شیبة بسنده عن ابی البختری قال: دخل رجل المسجد فقال: "لا حکم الا الله" فقال علی (ع): "لاحکم الا الله، ان وعد الله حق ولایستخفنک الذین لا یوقنون، فما تدرون ما یقول هؤلاء؟ یقولون: لا امارة، ایها الناس، انه لا یصلحکم الاامیر بر او فاجر." قالوا: هذا البر قد عرفناه فما بال الفاجر؟ فقال: "یعمل المؤمن و یملی للفاجر و یبلغ الله الاجل و تأمن سبلکم و تقوم اسواقکم و یقسم فیئکم و یجاهد عدوکم و یؤخذ للضعیف من القوی او قال: من الشدید منکم." (المصنف ‏328/15، کتاب الجمل، حدیث 19777)

کنز العمال نیز همین روایت را از ابی البختری نقل کرده است. کنز العمال ‏319/11، کتاب الفتن، حدیث 31618.

توضیح روایات: آنچه در توضیح این روایات [که مضمون آنها نزدیک به هم است ] باید گفت این است که افراد شعار خوارج که می‎گفتند: "لا حکم الا لله" حکم نیست مگر از آن خداوند، شعاری بود که آنان در جنگ صفین سر دادند و پس از آن نیز همواره در فرصتهای مختلف تکرار می‎کردند، این شعار سوء استفاده ای بود از یک حقیقت و آن اینکه خداوند تبارک و تعالی امر و حکم را فقط از آن خود می‎داند و منظور از آن ممکن است حکم تکوینی باشد. یعنی اگر خداوند متعال در عالم تکوین چیزی را اراده فرمود، هیچ چیز نمی تواند حکم و خواست تکوینی او را تغییر دهد. و ممکن است حکم تشریعی باشد، بدین صورت که شارع و وضع کننده اصلی احکام در واقع خداوند تبارک و تعالی است و حکم رهبر و فرمانده حق در موارد جزئی نیز در واقع به حکم کلی خداوند و تطبیق بر آن بازگشت می‎کند، و یا وجهه حق بودن این شعار بدان جهت باشد که این خداوند است که اطاعت حاکم را واجب نموده است.

و اما اینکه "آنان از این شعار حق اراده باطل نموده اند" بدان جهت است که آنان با توسل به این شعار قصد داشتند از جهت شرعی امر واگذاری قضاوت به دو حکم [عمروبن عاص و ابوموسی ] را باطل اعلام کنند [با اینکه در ابتدا خود مسبب آن بودند] و در این ارتباط امارت و خلافت امیرالمؤمنین (ع) را مورد انکار قرار دهند، و به همین جهت در صفین به آن حضرت می‎گفتند: "الحکم لله یا علی لا لک وقعة صفین 513/. حکم از آن خداست ای علی نه از آن تو."