آیت‌الله منتظری

خداست؛ و اگر دست او یا چیزی از جوارح و اعضای او را جدا نماید، باید مابه التفاوت (ارش) آن را به امام بپردازد."اسحاق بن عمار عن ابی عبدالله (ع) قال: قلت: میت قطع رأسه ؟ قال علیه الدیة، قلت: فمن یأخذ دیته ؟ قال: الامام، هذ الله. و ان قطعت یمینه او شئ من جوارحه فعلیه الارش للامام. (وسائل 19 / 248، باب 24 از ابواب دیات الاعضاء، حدیث 3)

16 - در روایت صحیحه ابی ولاد از امام صادق (ع) آمده است که آن حضرت فرمود:

"در میان اهل ذمه درباره جنایتهایی نظیر قتل و جراحت که مرتکب می‎شوند، دیه بر عاقله در اصطلاح فقهی "عاقله" به مجموع خویشان قاتل می‎گویند که در موارد خاص باید با همیاری یکدیگر دیه مقتول را بپردازند. (مقرر) نیست، بلکه از اموال آنان دیه را دریافت می‎دارند؛ و اگر مال و دارایی ندارند، موضوع پرداخت دیه به امام مسلمانان بازگشت می‎نماید؛ چرا که آنان جزیه خود را به او می‎پردازند، همان گونه که بنده مالیات خود را به آقایش می‎پردازد."

آنگاه حضرت فرمود: "و آنان بندگان امام هستند، پس هر یک از آنان اسلام را پذیرفت آزاد می‎شود." صحیحة ابی ولاد عن ابی عبدالله (ع) قال: لیس فیما بین اهل الذمة معاقلة فیما یجنون من قتل او جراحة، انما یؤخذ ذلک من اموالهم، فان لم یکن لهم مال رجعت الجنایة علی امام المسلمین؛ لانهم یؤدون الیه الجزیة، کما یؤدی العبد الضریبة الی سیده. قال: وهم ممالیک للامام فمن اسلم منهم فهوحر. (وسائل 19 / 300، باب 1 از ابواب العاقلة، حدیث 1)

17 - ابی بصیر می‎گوید: از امام صادق (ع) درباره مردی که شخصی را از روی عمد کشته آنگاه مبادرت به فرار نموده و امکان دسترسی به وی نیست پرسش نمودم، حضرت فرمود:

"اگر مال و دارایی دارد دیه از اموال او برداشت می‎شود، و اگر ندارد از نزدیکترین خویشان وی - الاقرب فالاقرب - دریافت می‎دارند، و اگر دارای خویشاوند نیست امام آن را پرداخت می‎کند؛ چرا که خون شخص مسلمان هیچ گاه پایمال نخواهد شد."

در روایت دیگری علاوه بر این مضمون آمده که: "اگر بعدا به وی دسترسی پیدا شد والی او را ادب نموده و زندانی می‎کند."خبر ابی بصیر قال: سألت اباعبدالله (ع) عن رجل قتل رجلا متعمدا ثم هرب القاتل فلم یقدر علیه، قال: ان کان له مال اخذت الدیة من ماله و الافمن الاقرب فالاقرب، و ان لم یکن له قرابة اداه الامام؛ فانه لایبطل دم امری مسلم. و فی روایة اخری: "ثم للوالی بعد ادبه و حبسه". (وسائل 19 / 302 - 303، باب 4 از ابواب العاقلة، حدیث 1 و 2)

18 - در روایت مرسله یونس از یکی از آن دو [ امام صادق یا امام باقر(ع) ] نقل شده است که آن حضرت درباره شخصی که شخص دیگری را از روی خطا به قتل