آیت‌الله منتظری

است نسبت به کسانی که در مقابل معصومین (ع) مقام قضاوت را اشغال نموده اند." مرآة العقول، 4 / 231، چاپ قدیم، اول کتاب القضاء.

البته کلام صاحب مرآة العقول (علامه مجلسی) بر این اساس استوار است که مقصود از وصی و امام در روایت منحصر به امام معصوم باشد. که در این صورت ناچاریم روایت را به قضاوت بالاصاله و یا به حصر اضافی حمل کنیم؛ زیرا در هر صورت امکان ندارد در عصر غیبت اگر چه هزاران سال هم طول بکشد، ما ملتزم به تعطیل بودن قضاوت شرعی گردیم.

و اما آنچه ایشان فرموده اند که: ائمه (ع) به اطراف و اکناف قاضی اعزام می‎فرموده اند، اثبات آن برای غیر پیامبراکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) طبق گواهی تاریخ مشکل است. بلی ائمه معصومین (ع) وکلا و نمایندگانی در شهرهای مختلف داشته اند که درباره مسائل و حقوق شرعی، شیعیان به آنان مراجعه می‎کرده اند، اما اینکه قاضی به اطراف اعزام دارند، چنین مطلبی به اثبات نرسیده است. مگر اینکه ایشان با این بیان بخواهند بفرمایند که در عصر غیبت، به صورت عموم برای فقها منصب قضاوت قرار داده شده است، چه بسا از "مقبوله عمر بن حنظله" و "مشهوره ابی خدیجه" نیز چنین معنایی استفاده می‎شود.

پرداخت دیه از بیت المال در صورت وقوع خطا در قضاوت

3 - اصبغ بن نباته روایت می‎کند که امیرالمؤمنین (ع) فرمود:

"در مواردی که قاضی خود نسبت به قتل یا قطع دست کسی خطا کرد و به اشتباه حکم نمود، باید دیه آن از بیت المال مسلمانان پرداخت شود." اصبغ بن نباته قال: قضی امیرالمؤمنین (ع) ان ما اخطأت القضاة فی دم او قطع فهو علی بیت مال المسلمین (وسائل 18 / 165، باب 10 از ابواب آداب القاضی، حدیث 1)

نظیر این روایت روایت دیگری به نقل از ابی مریم از امام محمدباقر(ع) است که در باب هفتم ابواب دعوی القتل از کتاب قصاص وسائل الشیعه درج گردیده است.

از این گونه روایات نیز استفاده می‎شود که قضاوت و حکومت و بیت المال از مسائلی است که در اسلام تشریع شده [ و همه مربوط به هم بوده و زیر نظر امام است، و این لازمه طبیعی یک تشکیلات وسیع و گسترده تر است ].

زندانی شدن افراد فاسد و کلاهبردار توسط امام

4 - برقی از پدرش از امیرالمؤمنین (ع) روایت می‎کند که فرمود:

"بر امام واجب است که علمای فاسق و پزشکان جاهل و غیر متخصص و دلالهای کلاهبردار مفلس را زندانی کند، سپس آن حضرت اضافه فرمود: اگر امام بعد از اجرای حد آنها را حبس کند ظلم است." البرقی عن ابیه عن علی (ع) قال: یجب علی الامام ان یحبس الفساق من العلماء والجهال من الاطباء و المفالیس من الاکریاء، قال: و قال (ع): حبس الامام بعد الحد ظلم. (وسائل 18 / 221، باب 32 از ابواب کیفیة الحکم، حدیث 3)