آیت‌الله منتظری

حکومت و حجر و وصیت

[ در باب حجر آنجا که شخصی از پرداخت دیون خود ناتوان باشد - و در باب وصیت - در شرایطی که میت وارثی نداشته باشد و یا بر سر میراث او اختلاف و نزاعی ایجاد شده باشد - باز نقش حکومت اسلامی را مشاهده می‎کنیم ].

در این باره به روایتهای ذیل توجه فرمایید:

1 - غیاث بن ابراهیم از جعفر و او از پدرش روایت می‎کند که امیرالمؤمنین (ع) هنگامی که شخص مفلسی را می‎یافت که مالش به اندازه دیونش است حکم به افلاسش می‎نمود و دستور می‎داد اموالش را بین طلبکاران به نسبت تقسیم کنند، و اگر از این کار امتناع می‎شد خود آن حضرت اموال را می‎فروخت و بین طلبکاران تقسیم می‎کرد.خبر غیاث بن ابراهیم، عن جعفر، عن ابیه ان علیا(ع) کان یفلس الرجل اذا التوی علی غرمائه، ثم یامر به فیقسم ماله بینهم بالحصص، فان ابی باعه فقسم بینهم یعنی ماله. (وسائل 13 / 146، باب 6 از کتاب حجر، حدیث 1)

2 - سکونی از امام جعفر صادق از پدرش (ع) ثقل می‎کند که امیرالمؤمنین (ع) شخص مقروض و بدهکار را محبوس می‎کرد، سپس حساب اموال او را می‎رسید، اگر مالی داشت به طلبکاران می‎داد و اگر مالی برای او نبود آن شخص را در اختیار طلبکاران می‎گذاشت.خبر السکونی، عن جعفر، عن ابیه ان علیا(ع) کان یحبس فی الدین، ثم ینظر فان کان له مال اعطی الغرماء و ان لم یکن له مال دفعه الی الغرماء. (وسائل 13 / 148، باب 7 از کتاب حجر، حدیث 3) [تا هرگونه که خواستند با او معامله نمایند].

3 - اسماعیل بن سعد روایت می‎کند که: از امام رضا(ع) سؤال کردم:... و از مردی که همراه شخص دیگر در مسافرت بوده و آن شخص بدون اینکه وصیت کند از دار دنیا رفته و فرزندان صغیر و کبیری داشته است، آن مرد با متاع و چهارپایان او چه کار کند؟ آیا به فرزندان بزرگتر او واگذار کند یا به قاضی بسپرد؟ و اگر قاضی در آن شهر نیست چه کند؟ و اگر به فرزندان بزرگتر سپرده و مال از دست رفت و این مرد نمی تواند از دست آنان باز پس بگیرد چه باید بکند؟ حضرت فرمود:

"اگر فرزندان صغیر سهمیه خود را طلب کنند ناچار است سهمیه آنان را هرجا هست بپردازد، مگر اینکه با اجازه سلطان به فرزندان بزرگتر واگذار کرده باشد."خبر اسماعیل بن سعد قال: سألت الرضا(ع)... و عن الرجل یصحب الرجل فی سفر فیحدث به حدث الموت و لایدرک الوصیة کیف یصنع بمتاعه وله اولاد صغار و کبار، ایجوز ان یدفع متاعه و دوابه الی ولده الا کابر او الی القاضی، و ان کان فی بلدة لیس فیها قاض کیف یصنع ؟ و ان کان دفع المتاع الی الاکابر ولم یعلم فذهب فلم یقدر علی رده کیف یصنع ؟ قال: اذا ادرک الصغار و طلبوا لم یجد بدا من اخراجه الاان یکون بامر السلطان. (وسائل 13 / 475، باب 88 از کتاب وصایا، حدیث 3)