نیست، بلکه لفظ "امام" عام است و به هر پیشوایی که مورد پیروی قرار گیرد اطلاق میشود، چه در جماعت چه در جمعه، چه در حج و چه در اداره امور سیاسی جامعه. چنانکه پیش از این (در محور پنجم، بیان چند نکته درباره مفاهیم ولایت و امامت، بخش دوم کتاب) بحث تفصیلی آن گذشت.
از طرف دیگر مفهوم "عدالت" گسترده تر از مفهوم "عصمت" است. [ بدین معنی که هر معصومی عادل نیز هست، ولی هر عادلی لازم نیست معصوم باشد]. و مصداق آیه شریفه (التائبون العابدون... الحافظون لحدود الله - توبه کنندگان، عبادت کنندگان... و پاسداران حدود الهی) که پیش از این در روایت سماعه آمده بود اعم از امام معصوم است و شامل امام عادل غیر معصوم نیز میشود. همچنین عناوین ذکر شده در روایات مانند: امام واجب الاطاعة و امامی که برای حکم کردن امین قلمداد شده باشد و کسی که دستورات خداوند را در گردآوری امور مالی نظام و مصرف آنها مورد نظر قرار میدهد، همه این عناوین مانند کلمه "امام" مفهوم عامی دارند و بر غیر امام معصوم (ع) نظیر مالک اشتر و دیگران که از جانب پیامبراکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) به ولایت و حکومت منصوب میشدند - نیز صادق است.
البته (باز تأکید میشود) مصداق امام عادل در زمان ظهور و حضور ائمه (ع) همانان و کسانی هستند که از جانب آنان برای این مقام منصوبند.اما آنچه به عنوان شرط در مورد جهاد ابتدایی در روایات و کلمات اصحاب آمده همان عنوان امام عادل در مقابل امام جائر است نه امام معصوم در مقابل غیر معصوم.
در کتاب غنیه (ابن زهره) نیز در ارتباط با جهاد ابتدایی چیزی جز امام عادل ذکر نشده است.جوامع الفقهیة / 521.
در همین باره در کتاب منتهی این گونه آمده است:
"جهاد گاهی برای دعوت به اسلام است و گاهی برای دفع تجاوز دشمنان آنگاه که مسلمانان را مورد هجوم قرار دهند، در مورد اول [ جهاد ابتدایی برای دعوت به اسلام ] جایز نیست مگر با اجازه امام عادل و یا کسی که از جانب وی برای این کار مأمور شده است، و مورد دوم [ جهاد دفاعی ] واجب است به صورت مطلق [ چه با اجازه و چه بدون اجازه امام ].
احمد حنبل میگوید: در مورد اول (جهاد ابتدایی) واجب است جهاد به همراه هر امامی، نیکوکار باشد یا فاجر."المنتهی 899/2.
در تذکره [ علامه ] این گونه آمده است:
.jpg)
