آیت‌الله منتظری

اجبار مسلمانان به شرکت در مراسم حج توسط امام

3 - در خبر عبدالله بن سنان از امام جعفر صادق (ع) وارد شده که آن حضرت فرمود: "اگر مردم در زمانه ای حج را فرو گذاشتند و در آن شرکت نکردند، بر امام واجب است آنان را به شرکت در مراسم حج مجبور کند."عبدالله بن سنان عن ابی عبدالله (ع) قال: لو عطل الناس الحج لوجب علی الامام ان یجبرهم علی الحج. (وسائل 8 / 15، باب 5 از ابواب وجوب حج، حدیث 1)

4 - و نیز در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده که فرمود: "اگر مردم حج را فرو گذاشتند، بر والی و حاکم واجب است که آنان را به شرکت در مراسم حج و ماندن تا آخر مراسم در مکه مجبور نماید؛ و اگر مردم زیارت مرقد مطهر پیامبراکرم (ص) را ترک کردند، بر والی واجب است آنان را به زیارت و ماندن در کنار مرقد آن حضرت مجبور کند؛ پس اگر مردم فاقد اموال و امکانات بودند بر حاکم است که از بیت المال مسلمین مال و امکانات برای شرکت در مراسم حج در اختیار آنان قرار دهد."فی خبر آخر عنه (ع): لو ان الناس ترکوا الحج لکان علی الوالی ان یجبرهم علی ذلک و علی المقام عنده، و لو ترکوا زیارة النبی (ص) لکان علی الوالی ان یجبرهم علی ذلک و علی المقام عنده فان لم یکن لهم اموال انفق علیهم من بیت مال المسلمین. (وسائل ‏16/8، باب 5 از ابواب وجوب حج، حدیث 2)

طبق این دو روایت والی موظف است مسلمانان را در شرایط ویژه ای مجبور به شرکت در مراسم حج کند، اما این اجبار جز از سوی امام مبسوطالید، که بالفعل قدرت و امکانات حکومت به دست اوست امکان پذیر نیست، چنانکه اختیار بیت المال مسلمین هم به دست امام بالفعل جامعه است، حال آیا می‎توان گفت: امام صادق (ع) با اینکه در آن زمان حکومت ظاهرا به دست وی نبود و پدران و