آیت‌الله منتظری

فراموشی نگراید.

اگر هر قومی در شهر و دیار خود بمانند و راجع به آنها فقط سخن گویند، مردم هلاک، شهرها خراب و کسب و تجارت از رونق می‎افتد و اخبار به گوش مردم نمی رسد و مسلمانان از جریانات بی خبر می‎مانند... پس این است (ای هشام) علت وجوب حج."فی خبر هشام بن الحکم عن ابی عبدالله (ع): و امرهم بما یکون من امر الطاعة فی الدین ومصلحتهم من امر دنیاهم، فجعل فیه الاجتماع من الشرق و الغرب لیتعارفوا، و لینزع کل قوم من التجارات من بلد الی بلد، ولینتفع بذلک المکاری و الجمال، و لتعرف آثار رسول الله (ص) و تعرف اخباره و یذکر و لاینسی، ولو کان کل قوم انما یتکلمون علی بلادهم و ما فیها هلکوا و خربت البلاد، و سقطت الجلب و الارباح، و عمیت الاخبار و لم تقفوا علی ذلک، فذلک علة الحج. (وسائل ‏8/8، باب 1 از ابواب وجوب الحج، حدیث 18)

باید در این دو روایت با کمال دقت نگریست، به ویژه در این جملات: "در این فریضه منافع بسیاری است برای آنان که در مراسم شرکت کرده و یا شرکت نکرده اند" و "برای برطرف شدن نیازمندیهای کسانی که از اطراف امکان شرکت در مراسم حج را دارند" و "بدان جهت که یکدیگر را بشناسند."

اما با کمال تأسف باید دید مسلمانان چگونه از فواید و برکات این اجتماع مهم که هر ساله در مرکز وحی تشکیل می‎شود غفلت نموده و چگونه دشمنان آنان را همواره در این غفلت نگه داشته اند؛ و اگر مسلمانان دارای هوشیاری سیاسی بوده و از این مراسم مهم اسلامی استفاده می‎کردند، بسیاری از مسائل و مشکلات عمومی اسلام را با تبادل نظر و تفاهم حل و فصل می‎نمودند.

ضمنا با این توان گسترده و با این قدرت عظیم مادی و معنوی و منابع و توانهای اقتصادی که شرق و غرب همواره به آن محتاجند، مانع می‎شدند از اینکه استعمار غرب و عامل دست نشانده او اسرائیل، امکان تسلط بر مسلمانان را بیابند. بار خدایا، مسلمانان را از غفلت و خواب طولانی بیدار بفرما!در رابطه با دو روایت فوق چند نکته شایان توجه است که اجمالا یادآور می‎شویم: الف - از روایات فوق استفاده می‎شود که حج دارای منافع اقتصادی و سیاسی برای تمام جامعه است، کنگره ای است که مسلمانان از تمام جهان اسلام در آن شرکت می‎کنند و مسائل سیاسی و مشکلات خویش را با یکدیگر مطرح می‎نمایند و اخبار را از مرکزیت حکومت اسلامی از ائمه - در زمان ائمه معصومین (ع) از آنان و در دیگر زمانها از سایر پیشوایان اسلام - به دست می‎آورند و به کشورهای خود و به دیگر مسلمانان منتقل می‎کنند و تصمیم می‎گیرند که مثلا اسرائیل سه میلیونی نباید بر یک میلیارد مسلمان جهان زور بگوید و آمریکای ینگه دنیایی نباید بر کشورهای اسلامی حاکم باشد، و برای مبارزه عملی با آنها تبادل نظر می‎کنند. ب - در حج تصمیمات اقتصادی گرفته می‎شود.یعنی همان جا ممکن است حجاج ایران برخورد کنند به حجاج کنیایی یا تانزانیایی یا سایر کشورها و معلوم شود که در فلان کشور چیزی فراوان است و در ایران هم چیز دیگر، پس با هم قرارداد تجاری اقتصادی می‎بندند و برای خودکفایی مسلمانان برنامه ریزی می‎کنند. ج - در آنجا کسانی که اهل جهاد و مبارزه هستند از کشورهای مختلف همدیگر را پیدا می‎کنند و با هم رابطه برقرار می‎کنند و اخبار مبارزه و جهاد اسلامی و اعلامیه های رهبری امت اسلامی را به گوش سایر حجاج و از طریق آنان به گوش سایر مسلمانان و مستضعفان جهان می‎رسانند؛ و من واقعا از جهت شرعی شبهه دارم آن کسانی که به حج مشرف می‎شوند و سرشان را پایین می‎اندازند و یک طواف انجام می‎دهند و درمسافرخانه و هتل فقط به سیب و پرتقال خوردن می‎پردازند و کاری به کار سایر مسلمانان ندارند، اینها واقعا آن حجی را که اسلام تشریع کرده انجام داده باشند. د - در ایام حج باید برنامه ها و وسایلی فراهم شود که مسلمانان سوابق تاریخی و نقاط مشترک خود را یادآوری کرده و آثار آن را مشاهده کنند، خانه پیغمبر(ص) کجا بود، و حی کجا بر آن حضرت نازل گردیده، خانه زید بن ارقم اولین خانه ای که مسلمانان در آن اجتماع کردند در کجا واقع شده، محل جنگ بدر و احد و خندق کجاست، شعب ابی طالب را ببینند و مصیبتها و مشکلات مسلمانان صدر اسلام را یادآوری کنند، که همه اینها باعث تنبه و بیداری مسلمانان می‎شود. (از افاضات معظم له در درس)