آیت‌الله منتظری

اموال به وارث وی منتقل می‎شد نه به امام بعدی. روایات متعدد بر این معنی دلالت دارد که اجمالا متذکر می‎شویم:

1 - در خبر ابی علی بن راشد از ابی الحسن سوم (امام علی النقی (ع" آمده است که آن حضرت - در جواب سخن راوی که می‎گوید: من اموالی را به پدر شما بدهکار بودم، اکنون آن اموال را به چه کسی بپردازم ؟ - می‎فرماید:

"آنچه برای پدر من به عنوان مقام امامت بوده مال من است، و آنچه به غیر این بوده میراث است. (و مال وارث پدرم).ما کان لابی بسبب الامامة فهولی، و ماکان غیر ذلک فهو میراث. (وسائل 6 / 374، باب 2 از ابواب انفال، حدیث 6)

2 - در روایت محکم و متشابه از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده که آن حضرت - هنگامی که مسائل اقتصادی جامعه را بر اساس آیات قرآن کریم به پنج دسته تقسیم می‎کند: وجه امارت، وجه عمارت، وجه اجاره، وجه تجارت و وجه صدقات - می‎فرماید:

"و اما آنچه وجه امارت و حکومت است بر اساس گفتار خداوند تعالی است که می‎فرماید: (و اعلموا انما غنمتم من شئ فان لله خمسه و للرسول و...)فاما وجه الامارة فقوله تعالی: (واعلموا انما غنمتم...) (وسائل 6 / 341، باب 2 از ابواب ما یجب فیه الخمس، حدیث 12)

چنانچه ملاحظه فرمودید امام در این روایت از مجموعه خمس به وجه امارت (حق حکومت) تعبیر نموده است، که از مضمون آن و روایات دیگری نظیر آن استفاده می‎شود که مجموعه خمس حق واحدی است مال امام و در اختیار امام است [ و چنین نیست که نصف خمس ملک سادات باشد و نصف دیگرش ملک شخص امام (ع)]. منتهای امر امام متکفل فقرای بنی هاشم نیز می‎باشد و به همین جهت در آیه شریفه مربوط به خمس بر سر اصناف سه گانه (والیتامی و المساکین و ابن السبیل) لام ملکیت تکرار نشده است.در اینجا لازم است دو نکته تذکر داده شود: الف - در آیه خمس که خداوند می‎فرماید: خمس برای خدا و برای رسول و برای ذی القربی است، اینها در طول یکدیگر هستند، حق خدا به رسول و حق رسول به ذی القربی که همان حاکم به حق مسلمین است منتقل شده است. نظیر فئ و انفال که تمام آن در اختیار امام است و تقسیمی در آن صورت نمی گیرد. اتفاقا در این رابطه آیه انفال هم نظیر آیه خمس است: (یسئلونک عن الانفال قل الانفال لله و الرسول) که حق خدا و رسول خدا در اختیار امام قرار می‎گیرد، و یا آنجا که حضرت می‎فرماید: "لی منه الخمس"خمس از آن اموال، مال من است، و نمی فرماید: "لی منه سهم الامام" نشان می‎دهد که تمام خمس در اختیار امام است؛ اما امام باید سادات را به عنوان اینکه خانواده حکومت و بازوان حکومت اسلامی هستند اداره کند. ب - آن چیزی که در ذهن بعضی از آقایان و احیانا در ذهن بعضی از بزرگان نظیر مرحوم حاج آقا رضا همدانی و دیگران بوده است که وقتی به بحث سهم امام در زمان غیبت رسیده اند فرموده اند: اینها ملک شخص امام زمان، حضرت ولی عصر(عج) است و چون معذور هستیم به دست آن حضرت برسانیم از طرف آن حضرت صدقه می‎دهیم. و یا آنچه بعضی دیگر از بزرگان انجام می‎داده اند که خمس و سهم امام را زیر خاک کرده و می‎گفتند: اینها ملک حضرت است و باید خودش بیاید تصرف کند. و نظایر این گونه برداشتها دور از واقعین و نوعی عدم تأمل و کم دقتی است. اینها مطالبی است که ما مجموعا از آیات و روایات می‎فهمیم و تفصیل بیشتر آن را در کتاب خمس آورده ایم. (از افاضات معظم له در درس) (پس مالکیت خمس منحصر به خدا و