با توجه به اینکه ائمه دوازده گانه (ع) در نزد ما شیعه امامیه بر اساس نص و به خاطر دارا بودن شرایط امامت حقه همواره به عنوان امام شناخته میشده اند، این معنی سبب گردید که به ویژه در فرهنگ ما(شیعه امامیه) لفظ "امام" فقط به آن بزرگواران منصرف شود به گونه ای که گویا لفظ "امام" فقط برای آنان وضع شده و به دیگران اطلاق نمی شود.
اما لازم است چنانکه پیش از این در محور اول به هنگام بحث از واژه امام گفتیم تأکید شود که لفظ "امام" برای هر جلو داری که مورد پیروی دیگران واقع شود وضع گردیده است، چه امامت و جلوداری وی در نماز باشد چه در جهاد و چه در اعمال حج و چه در هر کار از کارهای سیاسی اجتماعی، و امامت وی چه بر حق باشد یا بر باطل.
در کتاب کافی روایتی از امام جعفر صادق (ع) آمده است بدین مضمون:
"ائمه در کتاب خداوند عزوجل، دو دسته اند: یک دسته آنان که خداوند تبارک و تعالی در رابطه با آنان میفرماید: (وجعلناهم ائمة یهدون بامرنا)انبیاء (21):73. و آنان را قرار دادیم امامانی که مردم را بر اساس امر ما هدایت میکنند. نه به امر مردم، اینان امر خدا را بر امر مردم و حکم خدا را بر حکم مردم مقدم میشمارند. و درباره دسته دیگری میفرماید: (وجعلناهم ائمة یدعون الی النار)قصص (28):41. آنان را پیشوایانی قرار دادیم که مردم را به آتش دعوت میکنند. اینان امر خویش را بر امر خدا و حکم خویش را بر حکم خدا مقدم میدانند. و بر خلاف آنچه در کتاب خداوند عزوجل آمده، هواهای نفسانی خود را ملاک عمل قرار میدهند."عن ابی عبدالله (ع) قال: ان الائمة فی کتاب الله عزوجل امامان: قال الله تبارک و تعالی: (وجعلناهم ائمة یهدون بامرنا) لا بامر الناس یقدمون امر الله قبل امرهم و حکم الله قبل حکمهم. قال: (و جعلناهم ائمة یدعون الی النار) یقدمون امرهم قبل امر الله و حکمهم قبل حکم الله و یأخذون باهوائهم خلاف ما فی کتاب الله عزوجل. (اصول کافی /1 216، کتاب الحجة، باب ان الائمة فی کتاب الله امامان، حدیث 2)
باز قرآن کریم درباره پیشوایان کفر لفظ "امام" را به کار برده است، آنجا که میفرماید:
(فقاتلوا ائمة الکفر)توبه (9): 12. با پیشوایان کفر پیکار کنید. در این آیه لفظ "ائمة" که جمع لفظ "امام" است برای پیشوایان کفر به کار برده شده است. نکته قابل ذکر دیگر این که لفظ "امام" منحصر به سلطان و رهبر کل و یا حاکم عموم مردم جامعه نیست، بلکه به هر پیشوایی که قسمتی از امور جامعه را نیز به دست داشته باشد امام گفته میشود.
امام صادق (ع) به هنگام بازگشت از صحرای عرفات از استر خویش به زمین افتاد، در آن هنگام اسماعیل بن علی که در آن سال از طرف خلیفه وقت امیرالحاج بوده (برای احترام به آن حضرت) در کنار وی توقف نمود، حضرت به او فرمود:
.jpg)
