آیت‌الله منتظری

هستند [که شخص باید عملا و در خارج متخلق و متصف به آن ویژگی ها و صفات باشد.] از باب مثال پیامبراکرم (ص) خود دارای خصایل ذاتی نفسانی و فضایل اکتسابی بود و در مقام قرب به مقامی دست یافت که هیچ فرشته مقرب و پیامبر مرسلی بدان دست نیافته بود، لکن همه این فضایل چیزی غیر از مأموریت یافتن آن حضرت به تبلیغ احکام الهی و اولویت یافتن وی نسبت به امور مؤمنین است. و این نکته ای است شایان توجه.

و اما مرتبه سوم ولایت همان مرتبه خارجی و عینی ولایت است به لحاظ تحقق آثار آن در خارج، در این مرتبه والی به قوای حکومتی خویش مسلط است و امت از وی اطاعت و شنوایی دارند و بر اساس اوامر و نواهی وی از روی میل و یا به اجبار، حرکت و یا توقف می‎کنند. به این مرتبه از ولایت از دو دیدگاه ممکن است نگریسته شود: یکی از دیدگاه پست و مقام دنیوی که افراد برای نیل به آن تلاش می‎کنند و حرص می‎ورزند و دیگری از دیدگاه امانت و مسؤولیت بدین گونه که آن از جانب خدا و مردم به عهده افراد گذاشته شده و چیزی جز زحمت و مسؤولیت در پی نخواهد داشت.

همواره اولیای خداوند به ولایت و حکومت از دیدگاه دوم نگریسته اند، چنانکه در نامه امیرالمؤمنین (ع) به اشعث بن قیس استاندار آن حضرت در آذربایجان آمده است:

"بی گمان استانداری تو برای تو طعمه نیست، ولکن امانتی است به گردنت."ان عملک لیس لک بطعمة ولکنه فی عتقک امانة . (نهج البلاغه، نامه 5، فیض 839/، لح 366/). و نیز هم او(ع) ضمن اشاره به کفش خویش می‎فرماید: "به خدا سوگند این (کفش) نزد من از حکومت شما محبوبتر است مگر اینکه توسط آن بتوانم حقی را به پا داشته و یا باطلی را از بین ببرم."والله لهی احب الی من امرتکم، الاان اقیم حقا او ادفع باطلا. (نهج البلاغه، خطبه 33، فیض 111/، لح 76/.

در این کلام مراد آن حضرت همین ولایت در مرتبه فعلیت است، آن حضرت نمی خواهد بفرماید این کفش نزد من از علوم و فضایل و کرامتهایی که بر اساس آن بر دیگران برتری یافته و لایق خلافت و ولایت شدم محبوبتر است، و نیز نمی خواهد بفرماید این کفش را از مقام ولایتی که در غدیرخم برایم قرار داده شد بیشتر دوست دارم، بلکه مراد آن حضرت در اینجا همان فعلیت امارت و حکومت است، همان امارت و سلطه ای که چیزی جز زحمت و مسؤولیت را به دنبال ندارد، اگر چه مردم به عنوان پست و مقام همواره برای دست یافتن به آن حرص می‎ورزند.

در نزد آن حضرت آن کفشی که نیاز وی را برطرف نماید و مسؤولیتی را به همراه نداشته باشد، به مراتب از مقام و ریاستی که مسؤولیتها و مشقتها را به دنبال داشته باشد بهتر و محبوبتر است مگر اینکه به وسیله آن حقی را به پا داشته و باطلی را