اکتسابی است که عقلا بر اساس آن وی را برای به عهده گرفتن ولایت و حکومت صالح دانسته و بدون آن چنین مقام و منصبی را برای وی گزاف و بی اساس قلمداد کنند.
همین صلاحیت و لیاقت برای کسی که بخواهد منصب نبوت و رسالت را حایز شود نیز صادق است؛ زیرا خداوند حکیم هیچ گاه برای ارشاد و هدایت مردم کسی را نمی فرستد و برای به عهده گرفتن امامت جامعه و اداره شؤون آنان و تصرف در اموری که متعلق به آنان است کسی را نمی گمارد مگر این که دارای لیاقت ذاتی بوده و اهلیت این منصب را دارا باشد.
این مرتبه از ولایت کمالی ذاتی و حقیقتی خارجی است، اما آن ولایت و امامت اصطلاحی نیست بلکه در واقع این مرتبه ولایت از مقدمات و شرایط آن ولایت مصطلح محسوب میشود.
ب: ولایت در مرتبه جعل و اعتبار: مرتبه دوم ولایت مرتبه ای است که منصب و مقام ولایت از جانب کسی که ولایت برای وی مسلم است برای کسی که شرایط امامت را داراست اعتبار گردد، ولو این که آثار مورد انتظار ولایت بر آن مترتب نشود؛ نظیر ولایتی که پیامبراکرم (ص) از جانب خداوند متعال برای حضرت علی (ع) در غدیرخم قرار داد، اگر چه مردم در آن زمان آثار ولایت را بر آن مترتب ننموده و از پیروی آن حضرت سرپیچی نمودند. نظیر همین مرتبه از ولایت است ثبوت ولایت شرعی برای پدر نسبت به اموال صغیر، ولو اینکه افرادی وی را از اعمال چنین ولایتی باز دارند.
ج: ولایت در مرتبه سلطه و فعلیت: این مرتبه از ولایت به وسیله بیعت مردم و واگذاردن قدرت و امکانات به صورت بالفعل به شخص حاصل میگردد؛ نظیر همان ولایتی که برای حضرت علی (ع) پس از کشته شدن عثمان و بیعت مردم با وی حاصل شد.
روشن است که مرتبه اول ولایت چنانکه دانستیم کمالی است ذاتی برای والی، چه مقام ولایت برای وی جعل شده باشد یا نه، و چه قدرت و حاکمیت بالفعل در اختیار او باشد یا نه.
و اما مرتبه دوم ولایت امری است اعتباری و قراردادی، و بلکه تمام مقام و منصبها اموری اعتباری و قراردادی هستند که در مقابل آن چیزی در خارج وجود ندارد، چه این مقام و منصبها از جانب خداوند متعال برای کسی جعل شود و یا این که مردم مسؤولیتی را به کسی واگذار نمایند، منتهای امر این است که اعتبار منصب خاص برای شخص خاص مشروط بر این است که وی لیاقت چنان مسؤولیتی را دارا بوده و واجد فضایل درونی (نفسانی) و برونی لازم باشد، وگرنه اعتبار و تعیین چنین مسؤولیتی برای وی گزاف و بی محتوا خواهد بود.
و اما شرطهای احراز مقام ولایت و امامت، امور و صفاتی خارجی و تکوینی
.jpg)
