3 - ولایت و مراتب مختلف آن
نکته دیگری را که باید به آن اشاره نمود بیان این مطلب است که ولایت تشریعی به معنی حاکمیت و حق تصرف، حقیقت واحدی است دارای مراتب و درجات مختلف که اجمالا متذکر میشویم:
مرتبه کامله ولایت تشریعی منحصر به ذات پاک خداوند تبارک و تعالی است، و مراتب نازلتر آن برای برخی پیامبران، پیامبراکرم و ائمه معصومین (ع) و در زمان غیبت برای فقیه عادل آگاه به حوادث و بصیر نسبت به مشکلات زمان و قدرتمند بر حل و فصل آن است - چنانکه ادله اثبات آن پس از این خواهد آمد - و از کسی که این مرتبه از ولایت را داراست با الفاظی نظیر: امام، والی، امیر، سلطان و... تعبیر شده است.
مرتبه دیگر این ولایت برای پدر و جد نسبت به فرزند صغیر یا مجنون و دختر باکره و نیز برای افراد مؤمن عادل نسبت به اشخاص دیگر در برخی موارد است، و شاید بتوان گفت این مرتبه از ولایت برای هر پدر و مادری به صورت مطلق وجود دارد، به گونه ای که عقل و شرع اطاعت آن دو را نیکو و بلکه در مواردی که با امر مهمتری تزاحم پیدا نکند لازم میشمارد؛ چرا که آن دو، ولی نعمت انسان محسوب میشوند.
مرتبه دیگر این ولایت برای هر مرد و زن مؤمن است، چنانچه خداوند سبحان بر این امر تصریح نموده و میفرماید: (والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر)توبه (9): 71. برخی از مردان و زنان مؤمن اولیای برخی دیگرند. یکدیگر را به کارهای نیک امر و از کارهای ناپسند باز میدارند. از ظاهر این آیه شریفه استفاده میشود که خداوند سبحان برای هر یک از مردان و زنان مؤمن نسبت به سایر مؤمنان مرتبه ای از ولایت را قرار داده، که براساس آن چنین حقی را مییابند که دیگران را به کارهای نیک امر و از کارهای زشت باز دارند، منتهای امر دایره این ولایت محدود است.
حدیث [معروفی ] از پیامبرخدا وارد شده که میفرماید: "کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته صحیح بخاری، 160/1، کتاب الجمعة، باب الجمعه فی القری و المدن. همه شما نگهبان و همه شما در مقابل رعیت خود مسؤول هستید."
4 - مراتب ولایت به حسب تحقق خارجی
ولایتی که به مفهوم امامت و حکومت است (علاوه بر دارا بودن مراتب در مفهوم) به حسب تحقق خارجی نیز دارای مراتب و درجاتی است که در ذیل یادآور میشویم:
الف: ولایت در مرتبه استعداد و صلاحیت: مراد از مرتبه استعداد و صلاحیت در این مورد این است که شخص به گونه ای دارای ویژگی ها و صفات ذاتی و
.jpg)
