آیت‌الله منتظری

2 - اولی الامر، مخصوص به دوازده امام معصوم (ع) است، چنانکه برخی از روایات منقول از ائمه معصومین (ع) بر این معنی دلالت داشت، و همین معنی را به ذهن نزدیک می‎کند این استدلال که: دستور دادن به طور مطلق و بدون قید و شرط از کسی جایز نیست، مگر این که وی به طور کلی از خطا و گناه مصون و محفوظ باشد، و بر خداوند متعال قبیح است که دستور اطاعت از کسی را بدون قید و شرط بدهد در صورتی که در او احتمال خطا و یا فرمان به معصیت راندن وجود داشته باشد.

3 - اولی الامر با توجه به تناسب حکم و موضوع کسی است که حق امر کردن و فرمان راندن را شرعا دارا باشد، پس کسی که چنین حقی برای وی ثابت و مسلم است اطاعت از وی نیز در همین جهت و محدوده واجب و لازم است، وگرنه جعل این حق برای وی لغو و بی اثر خواهد بود. از طرف دیگر در شرع مقدس اسلام حق فرمانروایی منحصر به معصوم نیست بلکه هرکسی که حاکمیت وی مشروع باشد دارای چنین حقی است، چه حاکمیت او به نصب مستقیم از جانب معصوم باشد و یا این که به وسیله مردم برای انجام این مسؤولیت انتخاب شده و حاکمیت وی مورد امضای شارع باشد که در محدوده مسؤولیت خویش دارای حق حاکمیت است؛ از باب مثال کسانی که از جانب پیامبراکرم (ص) و یا امیرالمؤمنین (ع) به مسؤولیتهای حکومتی گماشته شده اند، در همان محدوده و در مسائلی که مربوط به آنان است حق فرمانروایی دارند و بی تردید بر کسانی که در قلمرو حکومت آنان هستند واجب است در مسائل حکومتی از آنان اطاعت و پیروی داشته باشند.

اینها همه در مواردی است که آنان طبق ضوابط شرعی و به حق و عدل فرمان برانند، و گرنه اگر در مواردی به معصیت خداوند فرمان دهند به طور قطع اطاعت از آنان در آن مورد جایز نیست، چون که برای آنان حق چنین دستوری قرار داده نشده و بلکه حتی در امور مباحی که در ارتباط با شؤون و مسائل حکومتی نیست برای آنان حق فرمانروایی بر دیگران و ضرورت اطاعت نمودن از آنان نیست.

از ابن عباس منقول است که در تفسیر آیه می‎گفت: "اولی الامر یعنی اهل دین و فقاهت و اهل اطاعت خداوند، کسانی که به مردم آموزش دین می‎دهند و آنان را امر به معروف و نهی از منکر می‎نمایند". و از جابر نقل شده که در تفسیر (اولی الامر منکم) می‎گفت: "اولی الامر همان افراد فقیه در دین و خیراندیشانند." و از مجاهد نیز نقل شده که در تفسیر آیه می‎گفت: "اولی الامر همان فقها و علمای زمان هستند."عن ابن عباس فی قوله: و اولی الامر منکم "یعنی اهل الفقه و الدین و اهل طاعة الله الذین یعلمون الناس معانی دینهم و یأمرونهم بالمعروف و ینهونهم عن المنکر". و عن جابر فی قوله: (و اولی الامر منکم) قال: "اولی الفقه و اولی الخیر". و عن مجاهد قال: "هم الفقهاء و العلماء." (الدر المنثور، /2 176)