آیت‌الله منتظری

ائمه (ع) ولایت را برای شخص و یا عنوانی جعل نموده باشند و یا مسلمانان شخصی که شرایط معتبر رهبری را داراست برای رهبری برگزینند - البته اگر قائل به صحت آن شویم که در جای خود مورد بحث قرار خواهد گرفت - در این صورت بدون تردید باید قائل به وجوب اطاعت از وی نیز بشویم؛ چرا که بدون اطاعت، رهبری تحقق پذیر نمی شود و امور جامعه به هرج و مرج کشیده خواهد شد.

به عبارت دیگر می‎توان گفت: وجوب اطاعت از اولی الامر به اصطلاح علمای علم اصول از قبیل "تعلیق حکم وجوب اطاعت به وصف" اولی الامری است که علیت از آن استنتاج می‎شود و در واقع حکم به تحقق علت وابسته است، پس علت وجوب اطاعت بدان جهت است که اولی الامر شرعا صاحب امر و فرمان است، و به همین جهت در صورتی که به معصیت خداوند فرمان دهد دیگر اولی الامر شامل وی نمی شود.

زیرا به وی حق فرمان دادن در معصیت داده نشده است، و اصولا فقط کسی صاحب فرمان است که به حق فرمان براند و در حقیقت وجوب اطاعت از اولی الامر در محدوده ولایت شرعی آنان است، و صاحب امر تنها به کسی گفته می‎شود که شرعا حق امر و حکومت برای او ثابت شده باشد. همانند "صاحب خانه" که در واقع تنها به کسی گفته می‎شود که واقعا صاحب و مالک خانه باشد نه شخص یا اشخاصی که به ناروا و از روی غصب خانه ای را به تصرف خویش درآورده باشند.

از سوی دیگر حصر همواره منحصر به حصر حقیقی نیست بلکه در کلمات ائمه معصومین (ع) حصر اضافی نیز بسیار شایع و رایج است، چنانکه مضامین قرآن کریم نیز مقید به موارد نزول و مصداقهای خاص آن نیست و تطبیق مضامین قرآنی در برخی از روایتها به موارد معین مانع از تمسک به اطلاق و عموم آیات قرآنی نمی شود؛ از طرف دیگر چگونه ممکن است به ولایت شخص یا اشخاصی شرعا ملتزم شویم - چه با نصب از ناحیه ائمه معصومین (ع) و یا انتخاب امت بر فرض صحت آن در شرایط و موارد خاص - اما اطاعت از آنان را واجب و لازم ندانیم ؟ که مسلم است در این صورت جعل ولایت کامل و صحیح نیست و هدف از ولایت جز به تسلیم بودن و اطاعت کردن حاصل نمی شود.

در همین باره این نکته نیز قابل توجه است که ضرورت اطاعت منحصر به اطاعت از امامت کبری و رهبر عامه مسلمانان نیست، بلکه کارگزاران حاکم نیز در مورد و محدوده ای که به آنان مسؤولیت واگذار شده واجب الاطاعة هستند. در کتاب صحیح مسلم از پیامبراکرم (ص) روایت شده که فرمود: "هر که مرا اطاعت کند بی گمان خدا را اطاعت کرده و هر که مرا نافرمانی کند خدا را نافرمانی کرده، و هرکس فرمانده مرا اطاعت کند مرا اطاعت کرده، و هر که فرمانده مرا نافرمانی کند