صفحه ۱۲۹

در تفسیر مجمع البیان از ابی و ابن مسعود و ابن عباس روایت شده که آنان آیه را این گونه قرائت می‎کردند:

"النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و ازواجه امهاتهم و هو اب لهم و در مصحف ابی نیز همین گونه نگارش یافته است. و در روایتی منقول از امام جعفر صادق و امام محمد باقر(ع) نیز همین مضمون وارد شده است."مجمع البیان، ‏338/4 (جزء 8).

اما آنچه باید گفت این است که جمله "و هو اب لهم - و او (پیامبر) پدر ایشان است" به طور قطع جزء آیه شریفه نیست، زیرا در قرآن هیچ گونه کم و کاستی وجود ندارد؛ و باید به گونه ای کلام مجمع البیان را بر فرض صحت حمل به این معنی کرد که این جمله شرح و تفسیر و بیان مراد اولویت پیامبر بوده که برخی آن را از پیامبراکرم (ص) شنیده و به هنگام کتابت آن را ثبت کرده اند، نه اینکه جزو آیه بوده آنگاه حذف شده باشد.

البته این نکته را باید اضافه نمود که براساس شأن نزول آیه ممکن است به اطلاق اولویت خدشه وارد شود، چنانکه زنهای پیامبر نیز از تمام جهات مادران مؤمنان محسوب نمی گردند، جز اینکه گفته شود: مفهوم آیه همواره به اطلاق خود باقی است مگر اینکه در مواردی خلاف آن ثابت شود.

برخی از موارد استناد [پیامبراکرم (ص)] به آیه فوق

[پیامبراکرم (ص) براساس آنچه از طرق سنی و شیعه نقل شده، در موارد متعدد به آیه شریفه (النبی اولی بالمؤمنین) برای بیان و اعمال ولایت حکومتی خویش استناد و تمسک نموده است؛ که از باب نمونه فقط چند مورد را در اینجا متذکر می‎شویم ]:

1 - امام جعفر صادق (ع) از پیامبراکرم (ص) نقل نموده که آن حضرت می‎فرمود:

"من به هر شخص مؤمنی اولی هستم از نفس خودش، و کسی که از دنیا برود و مالی را به ارث بگذارد برای وارث اوست، و کسی که بدهکار و یا عائله مند باشد مسؤولیتش با من و پرداخت دیون او به عهده من است."ن ابی عبدالله (ع): کان رسول الله (ص) یقول: انا اولی بکل مؤمن من نفسه و من ترک مالا فللوارث. و من ترک دینا اوضیاعا، فالی و علی. (وسائل الشیعه، ‏551/17، باب 3 از ابواب ولاء ضمان الجریرة و الامامة، حدیث 14)

2 - در کتاب مسند حنبل از پیامبراکرم (ص) روایت شده که آن حضرت فرمود:

"من اولی هستم به هر شخص مؤمنی از نفس خودش. پس کسی که بدهکاری و یا عائله ای از او به جای مانده باشد به عهده من است و آنکه مالی از خود به جای گذاشته برای وارث اوست."فی مسند حنبل عنه (ص): انا اولی بکل مؤمن من نفسه فمن ترک دینا اوضیاعا فالی، و من ترک مالا فللوارث. (مسند احمد، ‏464/2).

صفحه ۱۲۸ صفحه ۱۳۰
ناوبری کتاب