آیت‌الله منتظری

1- برای برخی این تلقی به وجود آمده که انتشار نوار صوتی اخیر توسط بیت مرحوم آیت الله منتظری، در جهت کسب اعتبار برای این بیت و ضربه زدن به نظام بوده است. نظر شما در این باره چیست؟ و انگیزۀ اصلی برای انتشار آن چه بوده است؟

بسمه تعالی؛ چگونه قابل قبول است نظامی که به شهادت دوست و دشمن، حضرت آیت الله منتظری و خانواده و بیت ایشان و بالاخص برادرم شهید محمّد برای استقرار آن هزینه های سنگینی را پرداخته اند، که شاید در مقایسه با بیوت سایر شخصیت های سیاسی و انقلابی انگشت شمار باشد، اکنون ما در مقام ضربه زدن به آن نظام و دستاوردهایش باشیم؟! دلسوزیها و نصایح و انتقادهای پدر و احیاناً تذکرات اینجانب نیز برای حفظ همین نظام است که برایش آن همه هزینه داده شده است. انگیزۀ اینجانب نیز از نشر نوار اخیر، همان گونه که مکرراً در مصاحبه با رسانه های مختلف گفته ام، دفاع از حقانیت و مظلومیت آیت الله منتظری بوده است. همه می دانند که در سالهای متمادی معظم له مورد هجمه ها و تهمت ها و افترائات ناجوانمردانه بیشماری قرار گرفته، در حالی که هیچ گونه امکان دفاع و پاسخگویی به ایشان داده نمی شد؛ و حتی کتاب خاطرات که مشتمل بر حقایق و واقعیاتی غیر قابل انکار و حاوی صدها سند ضمیمه است که می تواند شرح تاریخ انقلاب اسلامی باشد، اخیراً توسط افرادی زیر سؤال برده شده و ادعا می کنند که کتاب خاطرات منسوب! به ایشان است. نوار صوتی مذکور می تواند مستند اظهارات ایشان در کتاب خاطرات باشد.

2- آیا خدای ناکرده شما از امام و بیت شریف ایشان دلخوری دارید؟ آیا قصد شما انتقام گیری و کوبیدن بیت آن مرحوم بوده است؟

هرگز؛ این تعبیر و تعابیری از این دست از ادبیات کیهان و افراد و رسانه های همسو با آن نشریه است که سعی در القای آن دارند. اتفاقاً نگرانی ما از این است که چرا بعضی افراد و جریانات معلوم الحال، آن بیت و دست اندرکاران آن را که باید به دور از بازیهای سیاسی و جناحی و اغراض مشکوک باشند وارد آن می کنند و از عنوان و حیثیت آن سوء استفاده می نمایند و از افراد منتسب به آن بیت برای اهداف و مطامع خود بهره می برند.

3- برخی پخش نوار صوتی مذکور را تشبیه با این مثل دانسته اند که برای یک دستمال قیصریه ای را آتش زده اید. پاسخ شما چیست؟

با دقت در محتوای نوار و سخنان آیت الله منتظری بخوبی روشن است که ایشان در حقیقت با اصرار و حتی ملتمسانه می خواسته اند که اسلام و انقلاب و شخص امام خمینی را تبرئه کنند و نگذارند از این راه ضربه ای به حیثیت آنان وارد شود، و در ضمن خون هزاران انسان کم گناه یا بیگناه ریخته نشود. آیا چنین اقدامی، یعنی تلاش برای حفظ جان افراد، آتش زدن قیصریه برای یک دستمال است؟! آیت الله منتظری نگران وضعیتی بودند که امروزه متاسفانه واقع شده و مشاهده می کنیم که چگونه اسلام و انقلاب و شخص امام در دنیا متهم به خشونت و کشتن افراد در زندانها شده اند، افرادی که جرم جدیدی مرتکب نشده و فقط اظهارنظر داشته اند و از مجرمین دیگر هواداری کرده اند. این نگرانی بجا و مخالفت و پیش بینی های دلسوزانه آیت الله منتظری را افراد و جریانات خشونت طلب و طرفدار اعدامهای دسته جمعی حمل بر ساده اندیشی معظم له کردند، که البته قضاوت در این مورد با مردم و اقشار آگاه و فرهیختۀ جامعه است؛ چنانچه هم اکنون امکان این قضاوت پیش آمده است. علاوه بر این بسیاری از اعدام شدگان هیچ ارتباطی با گروه رجوی نداشتند بلکه هوادار گروههای دیگر و یا مستقل از گروهها بودند.

4- در میان منتقدان این تحلیل وجود دارد که انتشار نوار در این برهه از زمان برای دشمنان خوراک تبلیغاتی ایجاد کرده است و ممکن است در مجامع بین المللی و رسانه ای علیه کشور اقداماتی صورت گیرد.

محتوای نوار مطلب تازه ای نیست و همان محتوا البته با تعبیراتی ملایم تر، در خاطرات و مصاحبه های ایشان که در کتاب "دیدگاهها" مندرج است وجود دارد و همگان از آن مطلع اند. آنچه تازگی داشته و رسانه ها و مردم را نسبت به آن حساس کرده است، یکی لحن نسبتاً تند و همراه با ناراحتی شدید ایشان از جریان اعدامها بوده، و دیگر این که این نوار صوتی مستندی دقیق برای خاطرات معظم له می باشد، که برخی از مخالفان آن را زیر سؤال می بردند. اگر جوّ سانسور شدید نسبت به معظم له حاکم نبود و در نتیجه نظرات و اظهارات ایشان از رسانه های داخلی منتشر و به اطلاع مردم می رسید، هرگز رسانه های خارجی حساسیتی نسبت به آن نشان نمی دادند و زمینه ای برای نقد و پردازش آنان ایجاد نمی شد. در مورد احتمال دخالت مجامع بین المللی لازم به ذکر است که اگر مسئولین نظام جمهوری اسلامی به پیشنهاد خیرخواهانۀ آقای سید مصطفی تاجزاده عمل کنند و ابتکار عمل را در دست گیرند و از خانواده های قربانیان عذرخواهی نمایند، دیگر جایی برای دخالت مجامع و دادگاههای بین المللی نمی ماند.

5- در میان دلسوزان و موافقان بعضاً این نکته مطرح شده که این نوار صوتی ممکن است میان اصلاح طلبان و نیروهای تحول خواه که به آیت الله منتظری هم علاقه مند هستند اختلاف ایجاد کند. آنان می گویند جناح اقتدارگرا در کناری ایستاده و بر آتش این اختلاف به دست دوستان شما هیزم ریخته و به دنبال ایجاد اختلاف و دشمنی می باشند.

سوء استفادۀ جناح اقتدارگرا و تمامیت خواه امری است طبیعی که دور از انتظار نمی باشد، ولی اصلاح طلبان فهیم و دلسوز و بیت امام خمینی(ره) نباید در دام آنان بیفتند. البته در کوتاه مدت ممکن است اختلاف نظرهایی بین دوستان واقعی انقلاب اسلامی پیش آید، ولی در دراز مدت موجب آگاهی بیشتر و عمیق تر این نیروها خواهد گردید. لازمه بررسی دقیق و صحیح تاریخ، بی‌طرف بودن نسبت به مرزبندی‌های جناحی و سیاسی است و نباید با آن برخورد احساسی شود. امیدوارم این گفتگوها و تضارب آراء در نهایت موجب وحدت عمیق و بالندگی و تقویت نیروهای معتقد به استقلال کشور و آزادی مردم گردد.

6- گروه رجوی در ماههای اخیر تحرکاتی برای احیای خویش انجام داده است، از جمله ارتباط با برخی از مقامات سعودی و فلسطینی. ناظران و منتقدان می گویند پخش این سند می تواند به نفع این همگرایی منطقه ای دشمنان ایران باشد. تحلیل حضرتعالی از این دست نقدها چه می تواند باشد؟

ارتباط برخی از مقامات سعودی و فلسطینی با گروه منحرف رجوی چندین ماه است که مطرح می باشد و علت اصلی آن مخالفت آنان با سیاست های جمهوری اسلامی در منطقه است و مطلقا ربطی به انتشار نوار مذکور ندارد. البته حمله به سفارت سعودی در تهران و کنسولگری آن در مشهد نیز تاثیر زیادی در تشدید اختلاف بین جمهوری اسلامی و عربستان سعودی داشته است؛ و اگر این حمله توسط نورچشمی های حکومتی صورت نمی گرفت و یا فوراً و باجدیّت با آن برخورد می شد و این ضایعه جبران می گشت، قطعاً زمینه ای برای پیوستن عربستان به گروه مذکور ایجاد نمی شد.

7- مانند گذشته این جمله تکرار می شود که: "محتوای نوار و موضع گیری های آیت الله منتظری ناشی از اطلاعات غلطی است که به ایشان داده می شده است." برخی تکرار می کنند که: "مجاهدین خلق در بیت شما نفوذ کرده و آنان منابع اخبار و اطلاعات آن مرحوم بوده اند." در همین راستا ادعا شده آنچه که در این نوار آمده و اظهار شده همگی "دروغ" است. حضرتعالی اگر صلاح می دانید منابع اطلاعات ایشان از اوضاع کشور و به ویژه زندانها را بیان فرمایید.

الف: منبع اصلی اطلاعات آیت الله منتظری در مورد اوضاع کشور و نهادهای مختلف، علما و شخصیت ها و امامان جمعه و نمایندگان مجلس و وزرای مختلف بودند که می توانستند هر روز بدون حاجب و مانع با ایشان دیدار داشته باشند و با صراحت مشکلات خود را مطرح نمایند، و برای حل آنها احیاناً رهنمود ایشان و یا توصیه به مقامات بالاتر و ذی ربط را خواهان می شدند. همچنین بولتن های خبری ارگانها و ادارات مختلف کشور و اصناف و طبقات مختلف مردم و نامه های مراجعین عادی بر اطلاعات ایشان می افزود. مضاف بر آن، در قضیۀ زندانیان سیاسی و غیرسیاسی، نمایندگان مورد اعتماد و رسمی ایشان در زندانها وجود داشتند که علی رغم کارشکنی برخی از متصدیان مربوطه، با پشتکار و درایت در زندانها حضور یافته و با اطلاعاتی که از پرسنل دلسوز زندانها و ملاقات هایی که با زندانیان و خانواده آنان داشتند از کمّ و کیف و چگونگی اوضاع مطلع می شدند و کتباً و شفاهاً گزارشات خود را تقدیم ایشان می کردند، که این گزارشات بعضاً در کتاب خاطرات انعکاس یافته است. بعضی از نمایندگان ایشان در این امور هم اکنون در سمت های مختلف و از جمله دفتر رهبری مشغول به کار می باشند.

همچنین در مورد قضیۀ زندانها، هیأت عفو بنا بر نظر امام خمینی(ره) توسط مرحوم آیت الله منتظری تشکیل شده بود. اعضای این هیأت حضرات آیات: سید محمد ابطحی کاشانی، سید جعفر کریمی، سید محمّد بجنوردی و شیخ مهدی قاضی خرم آبادی بودند که ارتباط پیوسته و دائمی با آیت الله منتظری داشته و نسبت به افرادی که باید مورد عفو قرار بگیرند تبادل نظر می کردند و سپس تصمیم گیری لازم انجام می شد.

ب: اتهام نفوذ مجاهدین خلق در بیت آیت الله منتظری از دروغهای فاحشی است که توسط بعضی از مخالفین معظم له در دهۀ 60 جعل شد و توسط رسانه های حکومتی و بعضی جزوه هایی که با پول بیت المال در تیراژ میلیونی چاپ می شد تبلیغ گردید و برخی باور نمودند. از جمله شواهد دروغ بودن این اتهام آن است که مقامات امنیتی کشور که تاکنون چندین نفر را در رابطه با آیت الله منتظری و نیز منسوبین به بیت ایشان را بازداشت و مورد بازجویی های گسترده قرار داده اند، تاکنون کسی را به اتهام ارتباط با مجاهدین خلق بازداشت و مورد بازجویی و محاکمه قرار نداده اند.

به نظر من این اتهام برمی گردد به بعضی مطالب گفته شده و نامه های آیت الله منتظری به حضرت امام که در آن با صراحت نسبت به رفاقت و روابط مرحوم حاج سید احمد آقا خمینی با مجاهدین اعتراض داشته اند و همین مسأله باعث شده که این مطلب را وارونه کنند و به خود ایشان برگردانند. همۀ افرادی که با ایشان بوده اند و یا از جریانات آن دوران مطلع اند، مواضع صریح آیت الله منتظری در مورد مجاهدین خلق را چه قبل از انقلاب و حتی در زندان و پس از آن می دانند و نیازی به توضیح بیشتر نیست؛ و در همین نوار صوتی اخیر هم ایشان با صراحت بر این مطلب تاکید می کنند که حتی هیچیک از بستگان ایشان جزو آن گروه نبوده اند.

ج: در مورد محتوای نوار منتشر شده اولین اظهارنظری که شد این بود که آن نوار تحریف شده است، و اما پس از یکی دو روز که بی اساس بودن این اتهام مشخص شد اتهام دروغ بودن آن را شایع کردند؛ ولی این اتهام کاملاً مبهم و کلی است و معلوم نیست چه چیز آن نوار دروغ است؟ آیا اصلاً چنین نواری دروغ است؟ آیا وقوع اعدامها در تابستان67 دروغ است؟ آیا انتساب آن به آیت الله منتظری و یا محتوای آن دروغ است؟ و یا اینکه دستخط منتسب به حضرت امام را تکذیب می کنند؟ از این رو انتظار می رود مدعی دروغ بودن آن نوار، ابهامات مذکور را برطرف نماید.

8- برخی از مدافعان اعدامهای مرداد 67 علت صدور حکم اعدام زندانیان در بند را، اقدام به شورش و همکاری آنان با منافقینی می دانند که از اسلام آباد غرب عملیات فروغ جاویدان (مرصاد) را آغاز و قصد حرکت به سوی مرکز را داشتند. اگر چنین باشد، آیا انتقاد شدید آیت الله منتظری به اعدام چنین افرادی درست است؟

ادعای شورش و همکاری زندانیان اعدام شده با مهاجمین از اسلام آباد غرب جدیداً مطرح می شود و اصلاً چنین مطلبی به دلایل مختلف قابل قبول نیست. با قطع نظر از اینکه چنین امکانی برای زندانیان با توجه به محدودیت های معمول زندانها بخصوص در آن سالها وجود نداشته است؛ و حتی هیأت متصدی اعدامها هم که به خاطر انتقاد شدید آیت الله منتظری از خود دفاع می کردند، این ادعای شورش و همکاری را اصلاً مطرح نکرده اند و فقط موضوع سرموضع بودن آنها را مطرح نموده اند؛ که البته مسألۀ سرموضع بودن مربوط به فکر و عقیده و نظر است و چندان قابل تحقیق نیست.

9- اقدامات خشن و تروریستی و ضد بشری سازمان مجاهدین خلق بر کسی پوشیده نیست. آیا حکم چنین افرادی اعدام نیست؟ اصولاً دیدگاه آیت الله منتظری نسبت به سازمان مجاهدین چه بود؟

گمان نمی کنم کسی در رابطه با جنایات سازمان مجاهدین خلق شک و تردیدی داشته باشد؛ آیت الله منتظری نیز در هیچ مقطعی چه قبل از پیروزی انقلاب و چه پس از آن و حتی در همین دیدار هیأت اعدام از جنایات آنان کلمه ای دفاع نکرده اند. انتقاد شدید ایشان صرفاً مربوط به اعدام زندانیانی بود که دستگاه قضایی کشور آنان را در دادگاههای خود به زندان محکوم کرده بود و بسیاری از آنان بعد از تحمل محکومیت های خود در شرف آزاد شدن بودند. متاسفانه بعضی افراد جهلاً یا تجاهلاً صورت مسأله را تحریف می کنند و انتقاد دلسوزانۀ آیت الله منتظری در آن جلسه را به عنوان دفاع از جنایات مجاهدین خلق جلوه می دهند. مواضع ایشان نسبت به آنان در مصاحبه ها و پیامها و بخصوص در کتاب خاطرات ایشان صراحتاً مطرح شده است. برخورد ایشان در زندان رژیم گذشته با آنان و کینه ای که آنان نسبت به ایشان داشتند و در روزنامه ها و نشریاتشان مطرح می کردند، برای همگان کاملاً روشن است و نیازی به توضیح بیشتر نیست.

10- پاسخ جنابعالی در رابطه با این ادعا که شما نوار را در اختیار رسانه های خارجی قرار داده اید چیست؟ و چرا پس از 24 ساعت نوار مربوطه از وبسایت و کانال تلگرام آیت الله منتظری حذف شد؟

ادعای قرار دادن نوار مورد بحث در اختیار رسانه های خارجی توسط اینجانب نیز از دروغ‌های رایج این روزها می باشد و شدیداً آن را تکذیب می کنم. این نوار طبق معمول دیگر آثار آیت الله منتظری در سایت اینترنتی ایشان گذاشته شد؛ هرچند سایت ایشان سالیان متمادی است که فیلتر شده است. جای بسی تعجب است که بدون توجه به وجود این همه امکانات ارتباطی و خبررسانی، مسائلی این گونه مطرح می شود! در حالی که وقت این حرفها دیگر گذشته است و اکنون زمان ارتباطات است. علت برداشتن فایل صوتی نیز بر اساس درخواستی بود که توسط وزارت اطلاعات و از طریق ادارۀ اطلاعات قم از اینجانب انجام شد.

11- به نظر شما چرا دست اندرکاران اعدامهای سال 67 نسبت به این نوار و کلاً دربارۀ اعدامها سکوت کرده اند؟

این پرسشی است در رابطه با مسئولین محترم قضایی و امنیتی کشور، و آنان باید دلیل این سکوت را بگویند؛ چنانچه این چند روزه بعضی نمایندگان محترم مجلس هم این امر را خواستار شده اند.

12- در این نوار از برخی بزرگان که از مراجع تقلید فعلی هستند نام برده می شود و چه بسا این مسأله موجب رنجش خاطر آنان خواهد گردید؛ نظرتان راجع به این مسأله چیست؟

در نوار منتشر شده از حضرت آیت الله موسوی اردبیلی انتقادی نسبت به موضع ایشان در مورد اعدامهای مذکور شده است، ولی همه می دانیم که آیت الله منتظری برای ایشان احترام خاصی قائل بودند و در همان دوران ریاست ایشان بر دستگاه قضایی کشور حمایت های زیادی از شورای عالی قضایی در مقابل تندروی‌هایی که به آن شورا و شخص آیت الله موسوی اردبیلی تحمیل می شد می نمودند و از عدم تمکین آقای لاجوردی از شورای عالی قضایی و شخص آیت الله اردبیلی ناراحت و نگران بودند. در همین رابطه در صفحۀ 99 از کتاب «انتقاد از خود» مشروحاً مطالبی را متذکر شده اند.

13- شما در مصاحبه ای گفته بودید آیت الله خامنه ای نیز با اعدامها موافق نبودند. توضیح بیشتری در این رابطه دارید؟

آیت الله منتظری می گفتند و در کتاب خاطراتشان هم آورده اند که بعد از جریان اعدامهای 67 روزی به جناب آقای خامنه ای که به دیدار من آمده بودند و نسبت به اعدام زندانیان کمونیست اعتراض داشت و با عصبانیت می گفت که از امام نامه ای گرفته اند و می خواهند اینها را تند تند اعدام کنند، گفتم شما چرا در مقابل اعدام گروه مجاهدین خلق ساکت بودید؟ و ایشان اظهار داشتند مگر چنین چیزی بوده است؟ و از آن اظهار بی‌اطلاعی کردند. این مسأله برای من خیلی باعث تعجب شد که چطور رئیس جمهور وقت را از اوضاع مملکت بی اطلاع گذاشته اند.

14- از دیدگاه آیت الله منتظری اشکال عمده در رابطه با اعدامهای سال 67 چیست؟

از محتوای سخنان آیت الله منتظری در نوار منتشر شده فهمیده می شود که ایشان علاوه بر نگرانی شدید از جنبه های سیاسی و اجتماعی منفی جریان مورد نظر، دو اشکال اساسی به اعدامها داشته اند: یکی از نظر شرعی و دیگری از نظر قانونی. اشکال شرعی ایشان این بوده که زندانی ای که عملاً جرم جدیدی مرتکب نشده است، فرضاً به صرف رضایت از جنایت دیگران و تایید عقیدتی آن، مصداق محارب نمی باشد و نمی توان او را به دلیل جرم و جنایت انجام شده توسط دیگران اعدام نمود. و اشکال قانونی ایشان این بود که اعدامهای مذکور بدون انجام جرم جدید و بدون محاکمۀ قانونی، دستگاه قضایی کشور و احکام صادرۀ آن را زیر سؤال می برد و آنها را بی اعتبار می کند؛ و سرموضع بودن از نظر فکری و عقیدتی عرفاً و قانوناً عمل مجرمانه محسوب نمی شود تا استحقاق مجازات داشته باشد.

15- به نظر شما انتشار این گونه اسناد می تواند چه تبعات مثبتی برای آینده داشته باشد؟

در مورد تبعات مثبت انتشار نوار مذکور همین اندازه قابل توجه است که مکتب اسلام را از اتهام خشونت و کشتار که متاسفانه این روزها جنایات داعش هم به آن دامن زده است مبرّا می سازد. از طرف دیگر شاید برای مقامات قضایی و امنیتی کشور نیز عبرتی باشد که در برخوردها و محاکمات و سایر امور مربوطه، حیثیت اسلام و انقلاب و نظام را بیشتر مراعات نمایند و سوژه های تبلیغاتی به دست آنهایی که اسلام را دین خشونت معرفی می کنند ندهند و یقین داشته باشند که اعمال آنان روزی بر همگان روشن و آشکار می‌گردد.

16- پس از انتشار این نوار صوتی، بعضی از مسئولین یادآور قضیۀ سید مهدی هاشمی شده اند و از شما خواسته اند به جای اعدامهای تابستان 67 به آن پرونده بپردازید. نظر شما چیست؟

اولاً مطرح کردن سریال تکراری سید مهدی هاشمی در این زمان، نشانۀ آن است که این حضرات اعدامهای تابستان 67 را قابل دفاع نمی دانند و برای پرسش‌های موجود در ذهن مردم جواب منطقی ندارند.

ثانیاً در مورد آن پرونده تمام خواستۀ آیت الله منتظری این بود که مرجع تظلمات دادگستری است و چرا پروندۀ مهدی هاشمی را وزارت اطلاعات رسیدگی می کند؟! و چرا برای رسیدگی به آن پرونده جوّی ملتهب و ناسالم ایجاد شد و در دادگاهی بدون داشتن وکیل محاکمه و محکوم شد و هنوز کسی از مراحل به اصطلاح محاکمۀ او اطلاعی ندارد؟ با این حال لازم به ذکر است که آیت الله منتظری در تاریخ 65/9/24 در نامه ای به امام خمینی خواستار رسیدگی کامل به پرونده سید مهدی هاشمی شدند و از ایشان خواستند مبادا ارتباط سببی او مانع تحقیق و رسیدگی شود. (خاطرات، ص1211).

17- آیا از سوی نهادهای امنیتی و قضایی برخوردی با شما صورت گرفته است؟

برخوردها همان بوده است که در مصاحبه ها اظهار داشته ام؛ در تاریخ 95/5/23 پیرو احضاریۀ کتبی دادگاه ویژۀ روحانیت قم در آن دادگاه حاضر شدم و مورد بازجویی قرار گرفتم، و قرار شد در تاریخ 95/6/7 مجدّداً برای ادامۀ آن در دادگاه حاضر شوم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

احمد منتظری

1395/5/29