آیت‌الله منتظری

نگارنده باید دستاوردهای علوم و به خصوص علوم انسانی را در حوزه مستقلات به رسمیت شناخت.

6 - شاید بتوان گفت که در نیم قرن اخیر، دو فقیه اصولی، بیش از دیگران به فقه سنتی، از نگاه حقوق انسانی توجه نشان داده اند. اولی مرحوم آیت الله شهید مطهری و دومی فقیه والامرتبه آیت الله العظمی منتظری که برحسب اتفاق صمیمیتی عمیق بین آن دو عزیز وجود داشت. شاید دلیل توجه این دو بزرگوار به حقوق انسانی، اندیشه های کلامی - فلسفی آنان باشد. اگر چه اندیشمندی چون مرحوم مطهری بیشتر اهل کلام و فلسفه محسوب می‎شود تا یک فقیه، اما ایشان در حوزه نظری و در کتاب هایی نظیر "علل گرایش به مادیگری" و "عدل الهی" و "اسلام و مقتضیات زمان" خود به این مهم توجه ای خاص نشان داده است. کتاب "اقتصاد اسلامی" مرحوم مطهری (که به دلایل غیر موجهی از انتشارش جلوگیری شد)، خود نمونه ای کامل از رویکرد انسانی و توجه حقوقی مدرن یک فقیه به مقوله ای مانند اقتصاد است.

7 - بی شک فقیه متأله مرحوم آیت الله منتظری در عرصه نظر و عمل از پیشتازان توجه فقیهانه به حقوق انسان مدرن، یا به بیانی دقیق تر، رویکرد انسانی به فقه بوده است. حتی در نظریه ای چون ولایت فقیه که بسیاری از فقهای حکومتی، میل به آسمانی کردن آن داشته و نصب الهی می‎دانند؛ از آغاز، ولایت فقیه را مشروط به انتخاب مردمی می‎دانستند. حق تعیین حاکم توسط مردم یعنی به رسمیت شناخت حقوق انسانی. توجه و اهتمام آن مرحوم به حقوق بشر بر کسی پوشیده نیست. به یقین همین نگاه عالمانه و شجاعانه، از او در کنار مرحوم آیت الله مطهری