حساب آورد. در سالهای پس از برکناری از پست های حکومتی، وی به عنوان یک مرجع تقلید بزرگ، یکی از طرفداران جداکردن دین از سیاست بود.
تلاشهای وی در دفاع از حقوق اقلیت های ملی و مذهبی، از زندانیان سیاسی و مدنی پس از انتخابات دهم، فعالین حقوق بشری و روزنامه نگاران را واداشت که به پاس تلاشهایش در این زمینه، تندیس "تلاشگر سال حقوق بشر" را به وی تقدیم کنند.
آیت الله منتظری در واپسین ماههای عمر گرانبهایشان دین خود نسبت به ما (کردها) و دیگر ملیتهای ایرانی را ادا کردند. در شرایطی که سخن گفتن از ملیتها و مذاهب ایرانی و حقوق آنها حتی در میان برخی روشنفکران طراز اول ایرانی نیز از گناههای کبیره به شمار میرفت، آیت الله منتظری با صراحت و جرأت حق تحصیل به زبان مادری را از حقوق اولیه آنان به شمار آورد و حتی در این زمینه فتوا صادر نمودند. وی همچنین تنها مرجع بزرگ سیاسی و دینی ایرانی بود که هنگام دریافت جایزه "تلاشگر حقوق بشر" بدون پیچ و پناهی و با صراحت نسبت به اعدام احسان فتاحیان، فعال سیاسی و مدنی کرد اعتراض نمودند و آن را مخالف با شرع و قانون برشمردند.
باری به حق باید از آیت الله منتظری به عنوان یکی از اولین منادیان اصلاحات دینی و سیاسی در ایران معاصر یاد کرد. وی که در این اواخر به پدر روحانی و معنوی جنبش موسوم به سبز تبدیل شده بود، در عین حال به پدری دلسوز و عالمی آگاه و عادل برای ملیت ها و اقلیتهای ملی و مذهبی ایران معاصر نیز تبدیل شد. نام و یادشان گرامی باد.
.jpg)
