آیت‌الله منتظری

دادگاه آیت‌الله منتظرى متأسفانه در دسترس ما نیست ولى ایشان در دادگاه از راه نصیحت و ارشاد وارد می‌‌‌‌‌‌شود. معظم‌له روحانیت را مانع معضلات اجتماعى در جامعه می‌‌‌‌‌‌داند و قانون اساسى مشروطه که تکیه‌گاه دادگاه و کیفرخواست نویسان است را به رخ کشیده معنى مشروطه را حق آزادى اظهار نظر و بیان مردم اعلام، و شاه را در آن شرایط سلطان می‌‌‌‌‌‌داند نه حاکم. آیت‌الله منتظرى نه تنها در جریان این دادگاه بلکه در طول مبارزات هیچ‌گاه از اعلیحضرت مجیز نگفت و از او و کارگزارانش حتى تاکتیکی، درخواست عفو نکرد اگر چه بارها به ایشان چنین پیشنهادى شده بود. (گرچه در آن شرایط برخى از مبارزان تشخیص داده بودند براى بیرون رفتن از زندان و ادامه مبارزه در تلویزیون حاضر و درخواست عفو کنند). در این دادگاه آیت‌الله منتظرى از استقلال کشور و حضور تحقیرآمیز مستشاران نظامى آمریکایى سخن گفت به گونه‌اى که رئیس دادگاه تجدیدنظر، تحت تأثیر قرار گرفت. حاصل این دادگاه در مرحله بدوى و هم تجدیدنظر، 10 سال محکومیت زندان بود. این قبیل محکومیت‌‌ها قبل از هر چیز توسط ساواک مشخص شده بود. (قبل از این آیت‌الله منتظرى به ترتیب 6 ماه و 5/1 سال زندانى شده بود) همزمان آیت‌الله طالقانى به 10، ‌ ‌هاشمى رفسنجانى به 3، آقاى لاهوتى به 4 یا 5، اعظم طالقانى حبس ابد و آقاى سید‌‌هادی‌ ‌هاشمى به 12 سال زندان محکوم شده بودند، (س ش 348، 353) .

فتواى نجاست و پاکى در زندان

سازمان مجاهدین خلق که در شمار مخالفین سرسخت رژیم شاه قرار داشت و به دلیل فکر، اندیشه و کار تشکیلاتى تقریباً در تمام شهرها توانسته بود نیروهایى را حتى از میان روحانیون جذب کند و قبل از جدایى ایدئولوژیک از دیگر مبارزان، محبوبیت ویژه‌اى میان مبارزان داشت و در بسیارى از حوادث پیش آمده ردپاى آنان دیده می‌‌‌‌‌‌شد.

ماجراى تغییر ایدئولوژى برخى نیروهاى سازمان از "اسلام" به "مارکسیسم"، به زندان سرایت کرد و رژیم توانست از این طریق مانند خارج زندان میان مبارزین تفرقه ایجاد کند. پرسش طرح شده در این جا این که آیا مبارزین از بهره بردارى ساواک در این مورد اطلاع داشتند یا نداشتند؟ و دیگر اینکه آیا جدایى مسائل عقیدتى مهم تر است یا مبارزه با همان وضعیت؟ آیا "مسلمانها" یا همان مخالفان تغییر ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق چه می‌‌‌‌‌‌بایست در آن موقعیت پیشه می‌‌‌‌‌‌کردند؟ یا باید با همان اختلاف عقیدتى در کنار هم با وحدت به ادامة مبارزه می‌‌‌‌‌‌پرداختند یا اینکه مهم تر از این مشخص کردن مرزهاى عقیدتى