آیت‌الله منتظری

چنان که گفته شد محذور عقلی اجتماع نقیضین را دارد، نه محذور اخلاقی مانند هوا و هوسی شدن وحی و کتاب نازل و شریعت آورده شده را، تا بتوان آن محذور را با عصمت و مانند آن برطرف نمود.

خطاناپذیری علم حضوری و خطاپذیری علم حصولی

در مطالب مزبور هم هیچ فرقی بین مسائل صرفا دینی مانند صفات خداوند، حیات پس از مرگ و آنچه درباره مسائل این جهان و جامعه انسانی است وجود ندارد؛ زیرا در کشف و وحی، نوعی گذر از افق عالم ماده و سیطره بر آن و از بالا پایین را با علم حضوری و بی حجابی دیدن و اشراف بر زمان و مکان داشتن است، و در علم و دیدن حضوری، احتمال اشتباه و خطا نیست؛ چون این احتمال مشروط به وجود دوئیتی است که تنها در علم حصولی و مفهومی وجود دارد: یکی صورت و مفهوم ذهنی و دوم حقیقت و واقعی که آن صورت و مفهوم حاکی از آن است که اگر حاکی و محکی، مطابق با هم بودند آن صورت و مفهوم، صادق و حق است، وگرنه کاذب و باطل؛ و چنین دوئیتی در علم حضوری وجود ندارد. در کشف امر دائر بین نفی و اثبات است؛ یعنی درباره امری یا کشف وجود دارد یا نه، اگر وجود داشته باشد خطا و اشتباه در آن امکان ندارد. و کشف هایی هم که گفته می‎شود ناصحیح و باطل است به این معناست که درباره فلان امر کشفی وجود نداشته بلکه ادعا یا توهم و تخیل کشف بوده، یا کشف ناقص و نیمه کاره بوده است؛ وگرنه کشف به هر مقداری تحقق یابد