آیت‌الله منتظری

پاسخ:

خداوند متعال به لحاظ مرتبه ذات خود غایت و غرضی زائد بر ذات که به واسطه آن ذات کامل و غیرمتناهی او استکمال یابد ندارد، ولی افعال او دارای غایت و غرض هستند و او هم به لحاظ تجلی فعلی و مراتب فعل خود غرض دارد، و غرض او هم به لحاظ این مرتبه تکمیل موجودات مادی است؛ و اگر خداوند در مرتبه فعل خود غایت و غرض نداشته باشد و به جزاف اشیاء را پدید آورد و آنها را تکمیل کند تشریع و بعث رسل بلکه تکوین و ایجاد اراده و اختیار و کمال طلبی در انسان، ترجیح بدون مرجح است که امری قبیح می‎باشد، بلکه به لحاظ اینکه ترجیح بدون مرجح که نفی علت غائی است به ترجح بدون مرجح که نفی علت فاعلی و انکار قانون علیت است بازگشت می‎نماید تشریع و تکوین بی غایت و غرض، در مقام فعل، از اشد محالات است. بنابراین همان طور که قبلا هم گذشت خداوند به علم ذاتی در مرتبه ذات به تمام نظام آفرینش و تمام حوادث ریز و درشت علم دارد و این علم که "علم عنانی" نامیده می‎شود عین اراده ذاتی و غیرمتجدد اوست که به نقشه نظام آفرینش تعلق گرفته است و او در عالم طبیعت هم که حاشیه نظام هستی و مرتبه نازله فعل اوست و عین تجدد و امور متجدده است اراده متجدده دارد، و این اراده هم اگر به تبلیغ و حوزه تشریع او تعلق داشته باشد حتما به غرض و هدف تکمیل انسان ها در پرتو شریعت است.