آیت‌الله منتظری

پاسخ:

همان طور که تمام فیلسوفان مسلمان و قاطبه عارفان گفته اند و قرآن و روایات بسیاری هم دلالت صریح دارد، مخازن علمی حق تعالی به حسب مراتب نزول هستی، متعدد است؛ و آن مخازن به اعتبارات گوناگون به اسامی مختلفی مانند: علم ذاتی، علم مستأثر، علم قضایی یا ام الکتاب یا قلم اعلی، لوح محفوظ یا نفس کل، لوح قدر و کتاب مبین و لوح محو و اثبات و نام های دیگر نام گرفته اند. و مقتضای برهان هم جز این نیست؛ زیرا اولا: علم و دیگر صفات کمالی از سنخ وجود و مساوق با آن هستند و هرکجا و در هر مرتبه ای و به هرمقدار وجود نزول اجلال کرد صفات کمالی همراه و مساوق با آن هم به همان مقدار نزول می‎یابد. و ثانیا: طفره امری محال است و هستی از کانون خود که اقیانوس بیکران وجود حق تعالی است تا به ماده اولیه عالم اجسام که حاشیه هستی است بدون فرجه و فقدان حلقه ای، کشیده شده است و هیچ موجودی هم بدون گذار از مراتب پیشین به مراتب پسین راه نمی یابد.

بر این اساس تمام حوادثی هم که در عالم ماده رخ می‎دهد حتی آیات قرآن که توسط پیامبر(ص) تدریجا ابلاغ می‎شود و یا توسط همگان قرائت می‎گردد و کلمات عادی و روزمره آدمیان، همه و همه به وجودی جمعی در عوالم ماوراء عالم ماده و قبل از پیدایش آنها در