صفحه ۶۲۲

از سوی دیگر فقر فرهنگی افراد محروم و ایتام بی سرپرست که ناشی از تحقیر آنان در جامعه و ندادن شخصیت به آنان می‎باشد نیز از عوامل عصیانها و ناهنجاریهای اجتماعی به شمار می‎رود، از این رو حق دیگر ایتام و محرومین برجامعه این است که به آنان شخصیت داده شده و با محبت و عزت با آنان برخورد شود. قرآن کریم می‎فرماید: "فاماالیتیم فلا تقهر و ا ما السائل فلا تنهر"ضحی (93): 9 و 10. : "با افراد یتیم برخورد ذلت آور و قهرآمیز نداشته باش و با سائلین و فقرابرخورد زجرآور مکن".

3 - حقوق متقابل مردم و حکومت صالح :

از جمله حقوقی که حکومت صالح و والیان و کارگزاران چنین حکومتی بر مردم خویش دارند این است که دائما موردخیرخواهی و نصیحت مردم قرار گیرند و آنچه خیر و صلاح است دوستانه به آنها تذکر داده شود، و در آنچه خلاف دستور خدا نباشد اطاعت شوند و آحاد ملت با آنها ستیزه جویی و عناد نشان ندهند، که در صورت عناد چه بسا منجربه فساد و هلاکت افراد و خرابی بلاد و نابودی حکومت و سقوط جامعه می‎شود. ولی اطاعت از حکومتها در اموری که معصیت خداست جایز نیست، چنانکه در حدیث معتبر از حضرت امیر المومنین (ع) وارد شده: "لاطاعة لمخلوق فی معصیة الخالق"نهج البلاغه، عبده، حکمت 165. : "اطاعت مخلوق در معصیت خالق جایز نیست".

حق مردم این است که کارگزاران حکومت بدانند پذیرش حکومت آنان از سوی مردم باعث قدرت و نفوذ فرمان آنان شده است، پس باید با مردم مهربان باشند و از خدمت همه جانبه و حمایت آنان دریغ نورزند، و در جهت تامین حقوق اجتماعی آنان بردبار و دارای شرح صدر باشند، و همواره در برابر این نعمتی که خداوند به آنها عطا فرموده است شکرگزاری کنند، برای آنان چون پدری مهربان بوده و در عقوبت آنان شتاب نکنند، و در برابر نادانیهایی که احیانااز بعضی از آنان سر می زند با گذشت باشند.

حکومت عقلا و شرعا مکلف است شرایطی را فراهم آورد که هر یک از افراد جامعه بتواند در یک زندگی شرافتمندانه و از طریق کار و تلاش نیازهای خود و خانواده اش را تامین نماید، و مردم نیز در مقابل باید حکومت را در حل مشکلات و گرفتاریها یاری نمایند و در انجام وظایف شرعی و قانونی خود کوتاهی نکنند.

هر انسانی حق دارد نسبت به جان، مال، دین و خانواده خود امنیت و آسایش داشته باشد، و نیز

ناوبری کتاب