آیت‌الله منتظری

پیشگفتار

از دیرزمان علما و فقهای بزرگ اسلام برای آشنایی و آگاهی مردم دستورالعملهای دینی را بر مبنای استنباطاتی که ازقرآن کریم و احادیث اهل بیت (ع) داشتند به صورت رساله عملیه و با نامهای گوناگون تهیه می‎کردند و در دسترس آنان قرار می‎دادند.

ظاهرا نخستین رساله ای که توسط علمای شیعه در سده چهارم هجری نوشته شده رساله "علی بن بابویه" قدس سره پدر بزرگوار شیخ صدوق، و بعد از آن کتابهای "مقنع"، "هدایه" و "من لایحضره الفقیه" تالیف مرحوم صدوق قدس سره است. کتاب اخیر همان گونه که از نامش پیداست برای کسانی نوشته شده که دسترسی به علما و فقهانداشته اند.

پس از آن نیز کتابهای دیگری چون: "مقنعه"، "ناصریات"، "مراسم"، "نهایه"، "شرایع"، "المختصر النافع"، "تبصره المتعلمین"، "تحریر"، "لمعه"، "جامع عباسی"، "نجاة العباد"، "العروه الوثقی"، "منتخب المسائل"، "مجمع الرسائل"، "ذخیره العباد" وتوسط علما و مراجع تقلید در هر عصر و زمانی تهیه شده و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

اولین رساله ای که در این زمینه به فارسی زبانان عرضه شد کتاب با ارزش "جامع عباسی" است، که توسط مرحوم شیخ الاسلام "شیخ بهائی" و شاگردش "شیخ نظام الدین ساوجی" قدس سرهما نوشته شده است.

این کتاب در زمان خود نقش توضیح المسائل امروز را داشته است و شیعیان از آن بهره مند بوده اند، اما از آن جهت که متن رساله های فارسی در گذشته از اصطلاحات پیچیده فقهی و کلمات مشکل و نامانوس انباشته بود، و از سوی دیگرمردم برای فراگیری مسائل شرعی خود پیوسته از مراجع زمانشان می‎خواستند که نظرات فقهی خود را در یک