آیت‌الله منتظری

نمی تواند به غاصب اول رجوع نماید، ولی اگر دومی به اولی برگردانده و پیش او تلف شده، غاصب اولی دیگر نمی تواند از دومی مطالبه نماید.

مساله 2884- اگر یکی از شرایط صحت معامله در چیزی که خرید و فروش می‎کنند موجود نباشد، چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند در مال یکدیگر تصرف نمایند اشکال ندارد، وگرنه چیزی را که گرفته اندمال غصبی است و باید آن را به یکدیگر برگردانند، و چنانچه مال هر یک در دست دیگری از بین برود - چه بداندمعامله باطل است یا نه - باید عوض آن را بپردازد.

مساله 2885- هرگاه مال را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند یا مدتی نزد خود نگه دارد تا اگر پسندید بخرد، در صورتی که آن مال از بین برود بنابراحتیاط واجب باید عوض آن را به صاحبش بپردازد.

مساله 2886- کسی که مال یا حق او غصب شده است می‎تواند با زور یا مراجعه به حکومت صالح - و در حال ضرورت به حکومت جائر - مال یا حق خود را به دست آورد، ولی اگر در این راه متحمل مخارجی شود نمی تواند آن رااز غاصب بگیرد.

تقاص

مساله 2887- در مواردی که صاحب حق قادر به دریافت حق خود از راههای متعارف نیست می‎تواند به هرشکل که قادر است حق خود را از مال مدیون بردارد، ولی بنابراحتیاط از حاکم شرع یا نماینده او - هرچند به طور اجمال - اجازه بگیرد. و این نوع احقاق حق را در فقه "تقاص" می‎گویند.

مساله 2888- اگر بدهکار مالی نزد طلبکار دارد و پس از مطالبه طلبکار از دادن بدهی خود بدون عذر کوتاهی می‎کند، ظاهرا طلبکار می‎تواند به مقدار طلب خود از مال او بردارد، ولی اگر بدهکار مال خود را نزد طلبکار امانت گذاشته است بنابراحتیاط در امانت تصرف نکند. همچنین اگر کسی مال شخص دیگری را غصب نماید، صاحب حق می‎تواندبه مقدار حق خود از مال غاصب بردارد.

مساله 2889- تقاص از مالی که بین بدهکار و دیگری مشترک است جایز نمی باشد، مگر اینکه شریک اجازه دهد.

مساله 2890- اگر کسی مال مشترکی را غصب کند هریک از دو شریک می‎تواند به مقدار سهم خود تقاص نماید.

مساله 2891- اگر بعد از تقاص خطا و اشتباه تقاص کننده معلوم شود باید جبران گردد، و