آیت‌الله منتظری

حکم این زمینها مانند سایر اموالی است که صاحب دارند. و تصرف در مال مجهول المالک موکول به نظر مجتهد جامع الشرایط می‎باشد.

مساله 2858- زمین آبادی که به ویرانی گراییده اگر صاحب آن شناخته شده باشد دارای سه حالت است:

1 - صاحب زمین بکلی از زمین صرف نظر کرده و توجهی به آن نداشته باشد، که این صورت حکم زمین موات بالاصالة را خواهد داشت.

2 - صاحب زمین از زمین صرف نظر نکرده و تصمیم بر احیای آن داشته باشد ولی به دلیل نبود امکانات - مثل آب وسایر وسایل - قدرت بر احیا نداشته و احیای آن نیاز به گذشت زمان دارد، این حالت حکم زمین احیا شده را دارد وکسی حق تصرف در آن را بدون اجازه مالک ندارد.

3 - صاحب زمین از زمین صرف نظر نکرده ولی آن را احیا نمی کند، چون بهره برداری از احیا نشده آن بیشتر از احیاشده آن است، مانند اینکه خواسته باشد از علف آن استفاده کند. این حالت نیز حکم زمین احیا شده را دارد، و کسی حق تصرف در آن را بدون اجازه مالک ندارد.

مساله 2859- چون در زمان وجود حکومت صالح احیای زمین موات مشروط به اجازه حکومت است - هرچنداجازه به طور عام باشد - پس قبل از اجازه حکومت کسی حق تصرف در زمینهای موات را ندارد، و تنها افراد وگروههایی که به آنان اجازه داده شده می‎توانند کارهای مقدماتی را - از قبیل دیوارکشی، تسطیح و خاکبرداری - شروع کنند. و در زمان نبودن حکومت صالح اسلامی هر که زودتر مقدمات احیا را شروع نماید - اگر خارج از متعارف مردم نباشد - بر دیگران حق تقدم دارد، ولی به مجرد به ثبت رساندن زمین بدون احیای آن، حقی برای ثبت دهنده ثابت نمی شود و ثبت دهنده حق ندارد آن را بفروشد یا وقف نماید و یا معاملات دیگری بر آن انجام دهد.

مساله 2860- کسی که اجازه احیا دارد لازم نیست شخصا اقدام به کارهای مقدماتی و احیا نماید، بلکه اگر دیگری رااجیر یا وکیل کند کافی است، و آثار عمل برای کسی است که اجیر یا وکیل گرفته است.

حریم

مساله 2861- آبادی، مزرعه، قنات، چاه، نهر آب، خانه، ساختمان و هر چیزی که در زمین موات احداث می‎شوددارای حریم است، و "حریم" مقداری از زمین، آب، راه یا فضای اطراف آن چیز