آیت‌الله منتظری

مسائل احیای زمینهای موات

"زمین موات" به زمینهایی گفته می‎شود که به دلایلی چون نبود آب، باتلاق بودن زمین و ریگزار یا سنگلاخ بودن آن قابل کشت و زرع یا ساختمان سازی نبوده و یا به دلیل کوچ کردن اهالی آن به طور کلی متروکه شده است.

زمینهای موات بر دو قسم است:

الف - "موات بالاصالة"، و آن زمینی است که از آغاز تا کنون هیچ گونه عمران و آبادانی در آن انجام نشده باشد.

ب - "موات بالعرض"، و آن زمین مواتی است که در گذشته آباد بوده ولی به هردلیل ویران و متروکه شده است.

مساله 2856- زمینهای موات بالاصالة جزو انفال است و اختیار آن در زمان حضور امام معصوم (ع) به دست اوست، و آن حضرت هرگونه صلاح بداند در آنها تصرف می‎کند و اجازه احیا می‎دهد یا به افراد تملیک کرده و یا اجاره می‎دهد. و در زمان غیبت امام (ع) اگر حکومت صالح اسلامی و واجد شرایط برقرار باشد، اختیار زمینهای موات به دست حکومت است، و در صورت فقدان حکومت اسلامی یا عدم دخالت آن مسلمانان می‎توانند آنها را احیا کنند، وهرکس که قسمتی را احیا کند نسبت به آن سزاوارتر است و دیگران حق مزاحمت او را ندارند.

مساله 2857- زمینهای موات بالعرض از جهت شناخت مالک بر دو قسم است:

الف - زمینهایی که دارای صاحب بوده ولی بر اثر رها کردن و اعراض، ساختمانهای آن با گذشت زمان خراب شده وعمران آن از بین رفته باشد و در حال حاضر بدون صاحب شمرده شود، حکم این زمینها مانند زمینهای موات بالاصالة است.

ب - زمینهایی که متروکه شده ولی نه چنان که از آنها اعراض شده و بدون مالک به حساب آید، بلکه مالک آن مشخص است و یا اینکه موجود است ولی شناخته شده نیست (مجهول المالک)،