آیت‌الله منتظری

8 - اگر مالک چند قطعه زمین دارد باید قطعه مورد مزارعه را تعیین کند.

9 - مخارجی که هر یک از مالک و کشاورز باید صرف کنند - اگر معلوم نباشد - تعیین شود.

مساله 2164- اگر مالک با کشاورز قرار بگذارد که مقداری از حاصل برای او باشد و بقیه را به طور مشترک بین خودشان تقسیم کنند، چنانچه بدانند که بعد از کسر آن مقدار چیزی باقی می ماند مزارعه صحیح است، هر چنداحتیاط در ترک این قرارداد است.

مساله 2165- اگر مدت مزارعه تمام شود و هنوز حاصل به دست نیامده باشد مساله سه صورت دارد:

الف - چنانچه مالک راضی شود که - با اجاره یا بدون اجاره - زراعت در زمین او بماند و کشاورز هم راضی باشد اشکال ندارد و می‎توانند زراعت را در آن ملک باقی بگذارند.

ب - چنانچه مالک راضی نشود می‎تواند کشاورز را وادار کند که زراعت را بچیند، و اگر برای چیدن زراعت ضرری به کشاورز برسد لازم نیست مالک عوض آن را به او بدهد. و کشاورز اگرچه حاضر شود چیزی به مالک بپردازد نمی تواندمالک را مجبور کند که زراعت در زمین بماند، هرچند در صورتی که کشاورز کوتاهی نکرده و چیدن زراعت برای کشاورز ضرر دارد و حاضر است اجاره زمین را به مالک بدهد و ماندن آن به مالک ضرر نمی زند، احتیاط آن است که مالک قبول نماید، و این احتیاط تا ممکن است ترک نشود.

ج - چنانچه کشاورز راضی نشود می‎تواند زراعت را بچیند، و مالک نمی تواند او را مجبور کند که زراعت را باقی گذارد، هرچند اگر باقی گذاشتن آن برای کشاورز ضرر ندارد و چیدن آن برای مالک یا هر دو ضرر دارد و مطالبه اجرت نیزنمی کند، احتیاط آن است که کشاورز قبول نماید.

مساله 2166- اگر در وسط کار به هر دلیلی کشاورزی در زمین مورد مزارعه ممکن نباشد، مثل اینکه آب از زمین قطع شود، آن مقدار محصولی که به دست آمده - گرچه به صورت علوفه باشد - برابر قرارداد میان دو طرف تقسیم می‎شود، و در بقیه مدت مزارعه باطل است و کشاورز باید زمین را به مالک تحویل دهد، در غیر این صورت اگر کشاورز زراعت نکند و همچنان زمین در تصرف او باشد به طوری که مالک نتواند در آن تصرف نماید، بنابراحتیاط واجب باید اجاره آن مدت را به مقدار متعارف حساب کنند و با نظر اهل خبره نیز تخمین بزنند که اگر در آن سال