آیت‌الله منتظری

معاد اثیری

(سؤال) آیا نظریه معاد اثیری درست است ؟

جواب: اصل معاد و حشر هر انسانی پس از مرگ برای حساب و پاداش یا مجازات ضروری همه ادیان است، و لازمه آن بقای روح انسان است و این که با مرگ فانی نمی شود، بلکه روح به خاطر تجردش از ماده عینا در برزخ باقی است تا زمان حشر در قیامت.

اما این که روح پس از حشر در معاد، به بدن مثالی اخروی تعلق می‎گیرد، یا به بدن دنیوی یا به مثل آن، ظاهر بعضی آیات و روایات، نظر دوم است و نظریه متکلمین نیز همین است. و بعضی از فلاسفه و عرفا متمایل به احتمال اول شده اند و آیات و روایات مورد اشاره را تأویل کرده اند. و ظاهرا مراد از معاد اثیری که در سؤال آمده همان جسم هورقلیایی است که بر بدن مثالی منطبق می‎باشد.

تفصیل این بحث که معاد، آیا جسمانی است یا روحانی و یا هر دو، در کتاب این جانب "از آغاز تا انجام" ذکر شده است.

معنای معاد جسمانی

(سؤال) برخلاف اعتقادات ما، مرحوم ملا صدرا در "اسفار" قائل به معاد جسمانی نیست، در حالی که من در کتابی از شیخ طوسی (ره) به نام "اصول اسلام" خواندم که شیعه به معاد جسمانی اعتقاد دارد. آیا این نظر ملا صدرا موجب ارتداد او نیست ؟

جواب: اصل معاد جسمانی در کلمات اهل فن به این معنا است که انسان در نشئه آخرت لذائذ و آلام جزئی و حسی چون حور و قصور و آتش و... را درک می‎کند و