آیت‌الله منتظری

کرامت انسانی در تعزیر

(سؤال) با توجه به این که تعزیر مجازاتی است که چگونگی آن از شرایط زمان و مکان تأثیر می‎پذیرد و حتی برخی از فقها همچون شهید اول آن را تابع عرف می‎دانندالقواعد و الفوائد، ج 2، ص 142، قاعده 204. و نیز بر مبنای اصل کرامت انسانی که حضرت عالی نسبت به آن تأکید فرموده اید، آیا می‎توان به این نتیجه دست یافت که چگونگی مجازات های تعزیری - که بیشتر مجازات های اسلامی را تشکیل می‎دهند - نباید با عقلانیت جمعی جامعه که بنابر قول شهید همان عرف است، در تعارض قرار گیرد و نباید به گونه ای باشد که در باور عمومی مردم در یک زمان، هتک کرامت انسانی تلقی شود؟

جواب: از لسان روایات حدود و تعزیرات فهمیده می‎شود که هدف مهم شارع از تشریع آن ها اصلاح فرد و جامعه و تأدیب افراد خاطی و مجرم و حفظ حرمت انسانی اوست. ولی چون تشریع آن ها برخلاف اصل اولی "عدم تسلط هر انسانی بر انسان دیگر" می‎باشد، لذا باید به قدر متیقن که مورد اذن قطعی شارع می‎باشد اکتفا نمود؛ و آن، مواردی است که تعزیر، موجب هتک حرمت انسان بما هو انسان نگردد، چنان که تعزیر کسی که به عرض و آبروی دیگری لطمه وارد نموده است نه تنها هتک حرمت انسان نیست بلکه پاس داشتن حرمت انسان و جامعه انسانی محسوب می‎گردد. بر این اساس موارد مختلف است و اگر نوع تعزیر یا شکل اجرای آن به واقع موجب هتک کرامت انسانی و در تعارض با مبانی و ارزش های پذیرفته شده اخلاقی در یک جامعه باشد، دلیلی بر جواز آن وجود ندارد.

به علاوه، تعزیر برای رعایت مصالح فرد و جامعه و حفظ حقوق الهی و مردمی است؛ و هتک حرمت و کرامت انسانی، خود از اموری است که مبغوض و منهی عنه شارع است، و چگونه با امری که مبغوض شارع است حرمت احکام شریعت و حقوق الهی و مردمی حفظ می‎گردد؟