صفحه ۵۲۶

ج - تجاوز عده ای از مؤمنین بر دولت اسلامی.

د - تجاوز دولت اسلامی بر عده ای از مؤمنین.

بنابراین خروج بر امام معصوم یا عادل فقط یکی از مصادیق بغی می‎باشد.

در این رابطه به چند نکته اشاره می‎شود:

1 - از آیه بغی به دلیل تعلیق حکم بر صفت "بغی" استفاده می‎شود که علت حکم همان بغی است به هر شکلی که باشد، هرچند به حسب ظاهر سلاح به کار نبرد ولی متکی به آن باشد؛ نظیر تجاوزی که یک حکومت مسلمان بر گروهی از ملت خود به اتکای قدرت نظامی انجام می‎دهد. اگر چنین یورشی برخلاف موازین قطعی عدل و حق انجام گیرد مصداق بغی خواهد بود.

2 - با توجه به قید عصمت یا عدالت امام در خروج بر او، چنانچه بر حکومتی جائر و ظالم در برابر ظلم آن، یورشی هرچند با سلاح انجام شود، بعید است حکم بغی جریان پیدا کند. به این مطلب - علاوه بر این که لازمه کلام تمام فقها می‎باشد که شرط عصمت یا عدالت در امام را مطرح کرده اند - مرحوم شیخ طوسی در "نهایه" تصریح کرده است: "و من خرج علی امام جائر لم یجز قتالهم علی حال..."؛النهایه، شیخ طوسی، ص 297. "کسانی که بر حاکم ظالم خروج کنند نبرد با آنان به هیچ عنوان جایز نیست".

صاحب "وسائل" نیز از حضرت امیر(ع) نقل نموده که در مورد "حروریة" (خوارج) فرمودند: "... و ان خرجوا علی امام جائر فلاتقاتلوهم فان لهم فی ذلک مقالا"؛وسائل الشیعة، ج 15، ص 80، باب 26، ح 3. "اگر بر حاکم ظالم خروج کردند با آنان نجنگید، چرا که آنان در این مورد سخنی دارند".

در این رابطه می‎توان به مسأله شانزدهم از فصل ششم از باب پنجم کتاب "دراسات فی ولایة الفقیه" مراجعه نمود.دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ج 1، ص 580.

ناوبری کتاب