آیت‌الله منتظری

توجه به سؤال های فوق الذکر، آیا قانون گذار حق دارد براساس مطالعات جامعه شناسی و روان شناسی، سن مشخصی را برای اجرای قوانین کیفری و مجازات تعیین کند؟

6 - آیا در سن کیفری بین مواردی که حق الله است با مواردی که حق الناس است، تفاوتی باید قائل شد؟

جواب: 1 - همان طور که اشاره کرده اید یکی از شرایط اجرای حد، علم مرتکب شونده عمل، به حرمت فعلی عمل بر خود اوست. این معنا از صحیحه حلبی به خوبی استفاده می‎شود.وسائل الشیعة، ج 18، ص 32، باب 14، ح 1. بنابراین در صورتی که مرتکب شونده، درک صحیحی از حرمت و وجوب ندارد، یا به تصور این که فعل بر او حرام نیست آن را مرتکب شود، حد بر او اجرا نمی شود.

علاوه بر این که ممکن است گفته شود بلوغ که مفهومی عرفی و حاکی از حقیقتی طبیعی و تکوینی است عبارت است از میزان خاصی از رشد جسمی و روحی که او را از دوران صباوت ممتاز و خارج می‎کند، و شارع مقدس در مقام قانون گذاری با ملاحظه غالب افراد، امارات سنی یا جسمی را برای احراز حد آن مشخص کرده است؛ لذا در مواردی که بلوغ مشکوک باشد آن امارات میزان است. ولی در مواردی که احراز شود یا گمان برده شود فردی هنوز از نظر رشد روحی و قدرت تمیز در مرحله صباوت به سر می‎برد، امارات مورد اشاره از اماره بودن ساقط شده و بالغ بودن بر او صادق نیست و لذا اجرای حد بر او مشکل است؛ هرچند از نظر جسمی، امارات بلوغ را پیدا کرده باشد.

2 - رشد که در مقابل سفاهت در امور مالی است و در آیه شریفه: (فان آنستم منهم رشدا فادفعوا الیهم أموالهم...) ؛سوره نساء (4)، آیه 6. "پس اگر در آنان رشد [و کمال عقلی ] مشاهده کردید اموالشان را به آنان برگردانید" به آن اشاره شده است، شرط اجرای حد