آیت‌الله منتظری

دیگر در کتاب های فقهی از شرط کمال العقل علاوه بر عدم جنون، عدم نقصان عقل را هم برخی از بزرگان بیان کرده اند، خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص سؤال های ذیل (حتی المقدور با استدلال و استناد) بیان فرمایید:

1 - آیا دختر 9 ساله و پسر 15 ساله ای که به لحاظ اجتماعی هنوز عقل کاملی ندارند و در عرف از آن ها به ناقص العقل تعبیر می‎شود، به لحاظ قوانین کیفری و مجازات اسلامی، می‎توان آن ها را دارای شرایط اجرای حدود دانست ؟

2 - با توجه به این که جامعه دختر 9 ساله و پسر 15 ساله را افرادی دارای کمال عقل و قوه تشخیص مسائل مهم و میزان زشتی و خوبی یک عمل و رفتار نمی دانند، در چنین سنی به آن ها اعتماد نمی کنند که کارهای مهم را به آن ها واگذار کنند. مثلا هیچ کس حاضر نیست که به آن ها اختیار دهد تا در این سن برای آینده خود تصمیم بگیرند، یا به تنهایی به مسافرت روند، یا معامله ای مهم را انجام دهند، و یا کارهای مهم دیگر را انجام دهند. با توجه به این که در باب نکاح و اموال رشد از شرایط شمرده شده است، آیا می‎توان در باب مجازات هم کمال العقل را به همان رشد تعبیر کرد و آن را لازمه اجرای حدود و... دانست ؟

3 - تشخیص کمال العقل (رشد) موکول به نظر شارع است یا قاضی، یا عرف عام و یا عرف خاص ؟

4 - نظر به این که روان شناسان تشخیص دوران کمال عقل را در سنین بین 16 تا 18 سال می‎دانند و در این معنا، بین دختر و پسر تمایزی قائل نیستند، آیا می‎توان نظر آن ها را معیاری برای تشخیص نظر عرف دانست ؟

5 - نظر به این که قوانین یک کشور را بر مبنای میانگین اجتماع وضع می‎کنند (و موارد استثناء را در تبصره ها می‎گنجانند) در حال حاضر در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا و کشورهای اسلامی سن کیفر را 16 یا 17 یا 18 سال برای دختر و پسر تعیین کرده اند. این امر براساس مطالعات جامعه شناسی و روان شناسی صورت گرفته است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران هم سن کیفری 18 سال بوده است، اما شورای محترم نگهبان آن را خلاف شرع اعلام کرده است. حال با