آیت‌الله منتظری

است ممکن است گفته شود که آیه شریفه وارد در مورد غالب است و ناظر به صورت عفو مجنی علیه نیست و مجنی علیه حق عفو دارد؛ و چون سبب قتل قبل از مرگ مقتول محقق شده است، دلیل بطلان "اسقاط ما لم یجب" این گونه موارد را شامل نمی باشد. بنابراین اگر مجنی علیه قصاص و دیه - هر دو - را عفو کند اولیای دم حق هیچ کدام را ندارند؛ و اگر قصاص را با توافق به دیه عفو کرده باشد، اولیای دم حق گرفتن دیه را دارند؛ و اگر بدون توافق به دیه، قصاص را عفو کرده باشد، چون در قتل عمد بدون توافق با قاتل، دیه ثابت نیست، ظاهرا اولیای دم حق مطالبه دیه را هم ندارند؛ ولی با این وجود، احوط تصالح است.

نافذه، دامیه، متلاحمه و جائفه

(سؤال) اگر کسی چاقو یا نیزه یا تیر در بدن کسی فرو برد به طوری که از آن طرف بیرون آید، آیا دیه آن متعدد می‎شود؟ و آیا تفاوتی در اعضای بدن است ؟ و آیا تفاوتی بین کیفیت بیرون آمدن است ؟ مثلا در گلوله وقتی از آن طرف بیرون آید جراحت بیشتر می‎شود تا نسبت به چاقو و نیزه؛ مقتضی است شئون و احکام آن را بیان فرمایید.

جواب: ظاهرا مقصود از "نافذه" که طبق بعضی روایات دیه آن صد دینار می‎باشد، آن است که جانی آلت جرح را در بعضی اطراف بدن که دیه آن کمتر از صد دینار نیست - مانند دست و پا - فرو کند و ازطرف دیگر خارج شود؛ و اگر از طرف دیگر خارج نشود از مصادیق "دامیه" و "متلاحمه" و نظایر آن ها می‎باشد. و چون دیه آن از ثلث دیه کامله کمتر است، مساوات مرد و زن در آن بعید نیست؛ و ذکر "رجل" در روایات ظاهرا به عنوان مثال است و خصوصیت ندارد.

و اما "جائفه" که دیه آن ثلث دیه کامله می‎باشد آن است که جانی آلت جرح را در عضوی از بدن که دارای جوف است - مانند شکم و سینه و پشت و پهلو - فرو کند و به جوف برسد ولی از طرف دیگر خارج نشود؛ و اگر از طرف دیگر خارج شود دو جائفه محسوب شدن آن محل اشکال است، و احوط تصالح طرفین است. و در هرصورت فرقی بین آلات جرح نیست.