آیت‌الله منتظری

1 - "برده" که خود انسان است و برخوردار از حقوق انسان می‎باشد در فقه از دیدگاه فقهای اسلام "به عنوان میراث" مورد بحث قرار می‎گیرد و احکام خرید و فروش حیوان برای او جایز می‎شود؟

2 - آیا اسیری را که به عنوان "برده" از جبهه کفر به اسارت گرفته می‎شود از نظر اسلام و قرآن می‎توان کشت ؟ اگر نمی توان کشت پس چرا مفسرین شیعه و سنی مانند صاحب "مجمع البیان"، "المیزان" و "روح البیان" و... این موضوع را مطرح کرده اند؟

جواب: ارزش و کرامت انسان تا جایی است که خود ارزش دیگران را رعایت نماید. فردی که از روی عناد و جحد در برابر حق و انسان های متعهد شمشیر می‎کشد و بسا عده ای را به ناحق کشته باشد پس از اسارت اگر او را رها نمایند ممکن است باز با همفکران خود متشکل شوند و دوباره به جنگ با اهل حق روی آورد؛ پس اگر در حین جنگ باشد حکم سایر جنگجویان کافر را دارد، و اگر پس از انقضای جنگ باشد بهترین راه این است که اسرا در بین مسلمین تقسیم و متشتت شوند تا ضمن رعایت نیازهای آنان طبعا تحت تربیت های اسلامی قرار گیرند و سپس از راه های مختلف وسائل آزادی آن ها فراهم گردد.

ضمنا باید توجه داشت در شرایطی که با بردگان همانند حیوانات عمل می‎شد و آنان از هیچ حقی برخوردار نبودند، پیامبر اسلام (ص) و پیشوایان معصوم (ع) به شهادت تاریخ در راه آزاد کردن بردگان و سفارش به حقوق انسانی آنان پیشقدم و الگوی دیگران بودند و برای احقاق حقوق بردگان و مراعات عدالت نسبت به آنان تأکید فراوان می‎فرمودند. و برای هر نقص و جنایتی که بر آنان وارد شود، دیه و قصاص معینی تعیین کردند، که در روایات مربوطه به تفصیل ذکر شده است.

البته ممکن است گفته شود این امر در زمانی بوده که قدرت جلوگیری از تشکل جدید آنان در برابر اسلام و حق ممکن نبوده است و ناچار بودند آنان را بین مسلمین پراکنده کنند؛ ولی اگر ممکن باشد بدون اسارت، از تشکل جدید آنان جلوگیری کرد در این صورت اسیر کردن آنان برخلاف مصلحت است و تشخیص این امر با حاکم حق است.