است، و چه خبر محذوف "ممکن" باشد، بر توحید دلالت دارد. علاوه بر این، "الله" وجود صرف و نامتناهی و کمال مطلق است و قهرا در مقابل او اله دیگری نه تنها وجود خارجی ندارد بلکه امکان فرض آن هم در ذهن وجود ندارد؛ پس جز "الله" هیچ الهی نه در ذهن و نه در خارج از ذهن، نه امکان دارد و نه وجود.
اصول دین تقلیدی است یا تحقیقی ؟
(سؤال) شنیده ایم اصول دین مقدس اسلام تحقیقی است و نه تقلیدی؛ ولی کمتر به این سؤال پاسخ داده اند که این تحقیق چگونه و از چه راهی انجام میشود. از طرفی گاهی مطرح میشود که مردم ایران به علت جو موجود در خانواده ها به این آیین گرایش یافته اند و قبول دین و دستورات آن نوعی تلقین است.
نکته دیگر این که با دقت به عقاید اروپاییان در قرون وسطا با عقایدی مذهبی ولی مملو از خرافات روبه رو میشویم و مسلما آرزومندیم راه انحرافی آن ها را در قالب دین اسلام ادامه ندهیم. حال از حضرت عالی خواهشمندم راهی مفید و مثمر ثمر و مشخص برای تحقیق علمی و شناخت اصول دین و آیین اسلام بیان فرمایید. و تحقیق و شناخت اصول دین چگونه باید باشد تا تأثیری علاوه بر اعتقادات بر روی اعمال و اخلاقیات محقق گذاشته و وی خود را دائم در محضر حق تعالی ببیند؟
سؤال دیگر این که راه رسیدن از این علم الیقین به حق الیقین چیست ؟ و آیا حضرت عالی افتادن جوانان را در راه های عرفانی به قصد رسیدن به حق الیقین پیشنهاد میفرمایید؟
جواب: اصول دین اموری عقلی و برون دینی است و در رتبه ای پیش از دین قرار دارند و طبعا معقول نیست که در اثبات و پذیرش آن ها از خود متون دینی بهره جسته شود؛ بلکه باید از طریق خود عقل و استدلال های عقلانی مورد قبول و یقین واقع گردند؛ منتها علم و یقین مراتبی دارد، و تحصیل یقین به حسب افراد مختلف، اختلاف دارد. بعضی که توان استدلال و اقامه برهان به طور عمیق و تفصیل را دارند از این راه به یقین میرسند، ولی کسانی که مانند اکثر مردم توان استدلال های عمیق و
.jpg)
