معنا و دلیل قاعده "الواحد لایصدر عنه الا الواحد"
(سؤال) با عرض پوزش، دلیل این که "الواحد لایصدر عنه الا الواحد" چیست ؟ خواجه (ره) در "تجرید" میگوید: "و اما العقل فلا دلیل علی امتناعه و ادلة وجوده مدخولة".
1 - مهمترین دلیل بر اثبات این مطلب کدام است ؟ 2 - متین ترین دلیل بر این مدعا چه میباشد؟
3 - محکم ترین رد بر دفع دخل چیست ؟ مستدعی است تحقیقا بیان فرمایید.
جواب: قاعده "الواحد" یک قضیه بدیهی است که صرف تصور موضوع و محمول آن در تصدیق به آن کافی است؛ ولی با این حال حکمای بزرگ برای تنبیه و هشدار به صحت آن بیاناتی دارند که حاصل همگی این است:
"عقلا لازم است بین علت و معلول سنخیت و مناسبت ذاتی وجود داشته باشد؛ وگرنه هر چیزی علت هر چیزی میتواند باشد و در نتیجه نظام علیت و معلولیت و سببیت و مسببیت در هستی دگرگون خواهد شد. بنابراین باید در هر علتی جهتی هم سنخ با معلول صادر از آن علت وجود داشته باشد تا صدور آن معلول را از آن علت، ممکن سازد".
حال اگر یک علتی بسیط محض بود و هیچ ترکیبی در آن وجود نداشت، طبعا نمی تواند بیش از یک معلول داشته باشد؛ زیرا صدور بیش از یک معلول از آن، مستدعی وجود جهات متعدد و مختلف در علت است که هر کدام از آن جهات، مسانخ و منشاء پیدایش معلولی خاص باشد در حالی که بنابر فرض، علت، بسیط محض بوده و دارای جهات متعدد نمی باشد.
اما اشکال مرحوم خواجه نصیرالدین طوسی در "تجرید"، بر اصل قاعده "الواحد"، اشکالی کبروی نمی باشد؛ زیرا وی در تقریر این قاعده در شرح کتاب
.jpg)
