صفحه ۲۵۱

حرمت نخواهد داشت؛ و از این روست که طبق برخی نقل ها حضرت امام صادق (ع) با تعبیر "یا امیرالمؤمنین"، منصور دوانیقی را مورد خطاب قرار داده اندالارشاد، ج 2، ص 183. تا بدین گونه شیعیان و در رأس آن ها خود حضرت که از سوی منصور و حواشی او سخت متهم به برقراری تشکیلات و حرکات پنهان برای براندازی حکومت منصور بودند مصون بمانند تا اساس تشیع در آن گیرودار که دستگاه خلافت از یک سو و پیدایش فرق مختلف مذهبی از سوی دیگر به شدت مذهب شیعه را به مخاطره می‎انداخت از هر خطری محفوظ ماند.

همچنین بازداری ظالم از ظلم و سخن از عدالت گفتن در نزد او و او را به عدالت وادار نمودن مشروط است به این که امر مهمتر و لازم المراعاتی وجود نداشته و احتمال تأثیر سخن حق هم وجود داشته باشد، وگرنه چنین سخنی نه تنها برترین جهاد نیست، بلکه اساسا حسن عقلی و وجوب و یا استحباب شرعی هم ندارد.

"أفضل الجهاد کلمة عدل عند امام جائر، ما معناه ؟ قال: هذا علی أن یأمره بقدر معرفته و هو مع ذلک یقبل منه و الا فلا"؛الخصال، ص 6. از امام صادق (ع) پرسیده شد مراد حضرت رسول (ص) که فرمود: برترین جهاد کلمه عدلی است که نزد حاکم ظالم گفته شود چه می‎باشد؟ فرمود: یعنی این که اگر می‎داند سخنش نزد ظالم پذیرفته است به مقدار شعور و معرفتش او را دستور به اجرای عدالت دهد، وگرنه سخنی نگوید.

البته آنچه گفته شد در صورتی است که ظالم از سکوت مذکور سوء استفاده نکند و ظلم خود را مشروعیت نبخشد. بنابراین انسان نباید بدون جهت در مقابل ستم ها و بی عدالتی ها سکوت کرده و برای سکوت خود بهانه تراشی نماید. درحقیقت مبارزه با ظالم و ستم محتاج به تدبیر و اندیشه و بررسی تمام جوانب امر است، همان طور که خود امام صادق (ع) که آن تعبیر را نسبت به خلیفه وقت داشته و چنین تفسیری را برای کلام پیامبراکرم (ص) می‎نماید در پنهان از مبارزین با حکومت مستبد زمان جانبداری

ناوبری کتاب