آیت‌الله منتظری

دارد.البیان فی تفسیر القرآن، ص 75. ولکن چنان که در "المیزان" آمده است، شاید مشارق و مغارب زمین اشاره به این باشد که زمین در هر روز از یک سال شمسی طلوع و غروب مخصوص به خود دارد و تا سال بعد تکرار در آن نمی باشد. پس قهرا زمین دارای مشارق و مغارب است. بنابر این احتمال، آیه شریفه دلالتی به کرویت زمین ندارد. و یا اشاره باشد به مشارق و مغارب تمام کواکب و نجوم. در "تفسیر قمی" آمده است: مشارق و مغارب اشاره است به مشارق و مغارب فصول چهارگانه.تفسیر قمی، ج 2، ص 386. و در کتاب "معانی" از حضرت امیر(ع) نقل شده که فرمود: "زمین دارای سیصد و شصت مشرق و مغرب می‎باشد که هر روزی مشرق و مغربی دارد که سال بعد مجددا همان مشرق و مغرب را خواهد داشت".معانی الاخبار، ص 221.

و اما روایاتی که از آن ها کروی بودن زمین استفاده شده است، عبارت است از:

1 - حضرت امام صادق (ع) با مردی همسفر بودند و او نماز مغرب را پس از تاریکی شب و نماز صبح را قبل از طلوع فجر در تاریکی آخر شب می‎خواند و علت آن را به آن حضرت چنین می‎گفت: زیرا آفتاب پیش از آن که از افق ما سر بزند بر دیگران طلوع کرده است و آنگاه که از ما غروب می‎کند، هنوز در پاره ای از افق ها ناپدید نگردیده است. امام صادق (ع) به او فرمودند: "در طلوع و غروب آفتاب، هر قوم و ملتی باید از افق خود پیروی کند نه طبق افق دیگران".وسائل الشیعة، ج 4، ص 180، ح 22.

در این روایت همسفر امام (ع) به اختلاف و تعدد مشرق ها و مغرب ها که از کرویت زمین به وجود می‎آید، اشاره می‎کند؛ و امام صادق (ع) نیز در این باره گفتار وی را تصدیق می‎فرماید، ولی به او متذکر می‎شود که تو باید در غروب و طلوع آفتاب از افق خود پیروی کنی.

2 - از امام سجاد(ع) نقل شده است که در دعاهای صبح و شام چنین می‎فرمود: "خداوند برای هریک از روز و شب حد و اندازه ای معین نموده است و هریک از